Niewątpliwie rola Międzyrzecza, jeśli chodzi o chrystianizację, była szczególna, ale miał on również bardzo duże znaczenie polityczne. Był to znaczący ośrodek władzy. Dość powiedzieć, że na przełomie X/XI wieku w Międzyrzeczu przebywali cesarze, królowie, książęta, święci. Żadna część województwa w tym czasie nie miała takiego znaczenia – mówi dr Andrzej Kirmiel, dyrektor Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej, który opowiedział nam, dlaczego warto odwiedzić Międzyrzecz i tamtejsze muzeum.

Prestiż i finanse

Formalnie od 1 lipca muzeum jest współprowadzone przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego, ale umowy intencyjne, określające zakres przyszłych działań, podpisano już w listopadzie ub.r. Oficjalne uroczyste podpisanie miało miejsce w siedzibie ministerstwa kultury w Warszawie. – Dla nas oczywiście jest to rzecz bardzo korzystna, zarówno ze względów prestiżowych – ponieważ jesteśmy jedynym muzeum w województwie lubuskim współprowadzonym przez ministra kultury, ale również dlatego, że poprawia nam się sytuacja w kwestiach finansowych. Zazwyczaj do tej pory nasz budżet wahał się w okolicach niecałych 600 tys. zł. W tej chwili starosta międzyrzecki, który również nadal jest organem współprowadzącym, przekazuje 300 tys. zł na roczne utrzymanie muzeum, a minister milion. Czyli otrzymujemy ok. 1,3 mln zł, co jest podwojeniem tego, co do tej pory było do naszej dyspozycji – opowiada dr Andrzej Kirmiel. – Zastanawiamy się, jak najbardziej racjonalnie wydać te pieniądze. Musimy przede wszystkim wzmocnić muzeum w sensie personalnym, gdyż do tej pory pracowało tu bardzo mało osób, co też odbijało się na naszych możliwościach. Chcemy być transparentą jednostką, otwartą i gotową spełniać wszystkie potrzeby tak mieszkańców Międzyrzecza, województwa, jak i całej Polski – dodaje. Międzyrzecz leży w pasie przygranicznym, więc muzeum odwiedzają goście głównie z Niemiec, ale nie tylko. Przybywają tu również turyści z tak egzotycznych krajów, jak Arabia Saudyjska, Chile, Korea czy Stany Zjednoczone.

Mozaika kulturowa i religijna

Co można zobaczyć w muzeum? – Zbudowaliśmy Castrum Doloris, czyli model pokazujący sposób wykorzystania portretu trumiennego przy sarmackich pochówkach. Portret trumienny jest naszą wiodącą kolekcją. W tym roku stworzyliśmy instalację, która pozwala przybliżyć zwiedzającym obrządek sarmacki związany z pochówkiem, co cieszy się dużą popularnością – mówi dr Kirmiel. Oprócz największej w Polsce kolekcji portretów trumiennych bardzo ciekawy jest dział historyczny muzeum, który pokazuje wielokulturowość Ziemi Międzyrzeckiej. – Trzeba wspomnieć, że do drugiego rozbioru Polski, czyli do 1793 r., Międzyrzecz był najbardziej wysuniętą na Zachód częścią I Rzeczypospolitej, ale etnicznie, jako teren pogranicza, był już wtedy dość mocno wymieszany. To były takie Kresy Zachodnie. Zazwyczaj mówiąc o kresach, kojarzy nam się wschód, natomiast trzeba pamiętać, że były również Kresy Zachodnie i oprócz Polaków mieszkali tutaj w sporej ilości Niemcy, Żydzi (którzy stanowili 1/3 mieszkańców). Byli również Holendrzy i Szkoci – tłumaczy dr Kirmiel. – Religijnie te ziemie były też mocno podzielone, więc Ziemia Międzyrzecka stanowiła mozaikę narodowościową, kulturową, religijną, co jest zawsze pasjonujące dla historyka. Staramy się na ekspozycji pokazać, jakie było bogactwo kulturowe i cywilizacyjne tego terenu i pod tym względem jest to na pewno ciekawa oferta dla mieszkańców województwa lubuskiego, bo jadąc do muzeum gorzowskiego czy w Zielonej Górze, takich ekspozycji tam nie znajdzie. Mówiąc wprost – północ dzisiejszego województwa to jest historia Brandenburgii, a południe województwa to historia niemieckiego Śląska. Jedyny większy fragment naszego województwa, który wchodził w skład państwa polskiego, to jest Ziemia Międzyrzecka i niewielka enklawa wschowska (okolice Wschowy i Szlichtyngowej). Także chociażby z tego względu ta ekspozycja jest interesująca – stara się pokazać te wszystkie interakcje narodowe, religijne i kulturowe.

Ekspozycję tworzą m.in. dwa duże modele miasta, interaktywna wystawa, która łączy tradycyjny sposób pokazywania eksponatów z nowoczesnym przez monitory, na których można oglądać mapy i stare zdjęcia Międzyrzecza oraz filmy z 1945 r. i wcześniejsze.

Etnografia i archeologia

Muzeum posiada bardzo ciekawy dział etnograficzny. Zbiory działu są potężne i, jak mówi Andrzej Kirmiel, swoją wielkością mogłyby stworzyć skansen na skalę podzielonogórskiej Ochli, co w przeszłości było w planach muzeum. Dzisiaj etnografia pokazywana jest na trzech muzealnych salach, a zdecydowana większość zbiorów zdeponowana jest w magazynach. Dyrektor wyraża jednak nadzieję, że po rozmowach w ministerstwie kultury uda się podjąć pewne poważniejsze decyzje dotyczące powiększenia muzeum, tym bardziej że – jak mówi – możliwości ku temu są, gdyż Muzeum Ziemi Międzyrzeckiej to nie jeden budynek, ale zespół muzealny, w skład którego wchodzi budynek dawnego starostwa, dom bramny zamku i XVIII-wieczna karczma. – Są plany, aby „ożywić” historyczną karczmę. Są tam bardzo duże możliwości ekspozycyjne, ponad 1000 m2 powierzchni. Zakładamy więc, że to, co dzisiaj zalega magazyny, będzie tam eksponowane – mówi dr Kirmiel.

Od 1945 r. na terenie Międzyrzecza były prowadzone intensywne prace archeologiczne. Szczególnie do 1966 r., kiedy miasto i zamek międzyrzecki przygotowywano na obchody 1000-lecia państwa polskiego, stąd równie znacząca jest obfitość zbiorów archeologicznych muzeum. Jednak większość zbiorów, podobnie jak tych etnograficznych, jest zdeponowana w magazynach muzealnych i oczekuje na lepsze czasy.

Zamek Kazimierza Wielkiego

Osoby fascynujące się historyczną architekturą i budowlami na pewno zainteresuje średniowieczny zamek (w tej chwili zabezpieczone ruiny) znajdujący się na terenie muzeum. Jest to obiekt ważny z punktu widzenia historii Polski, bo był to najbardziej wysunięty na zachód zamek króla Kazimierza Wielkiego. – Trzeba pamiętać, że w tamtych czasach obok Międzyrzecza przebiegała granica z Brandenburgią, więc to była wręcz graniczna twierdza, taki zachodni Kamieniec Podolski, chociaż oczywiście na inną skalę. Dzisiaj jest to miejsce, w którym organizujemy różnego rodzaju wydarzenia, uroczystości, począwszy od Mszy św. poświęconej rocznicy śmierci Pierwszych Męczenników Polski, których klasztor znajdował się gdzieś niedaleko muzeum, przez turnieje rycerskie, eventy i koncerty. Staramy się ożywić i wykorzystać to miejsce, aby w pięknej scenerii murów piastowskiego zamku opowiadać o historii i kulturze tych ziem, dawać propozycje dzisiejszym mieszkańcom miasta i gościom muzeum, by w pięknym miejscu mogli dobrze spędzić czas – mówi dyrektor.

Mąż w Międzyrzeczu, żona w Londynie

Do najcenniejszych eksponatów muzeum, które warto zobaczyć, należy jedyna na świecie gemma rzymskiego cesarza Gordiana III, z III wieku n.e. To wyryty w kamieniu szlachetnym wizerunek cesarza, który ten wręczał osobie, którą chciał uhonorować. – W przypadku Gordiana III zachowała się jedyna gemma do naszych czasów. Cesarz żył bardzo krótko, pewnie dlatego tych zabytków do naszych czasów sporo się nie zachowało. Została znaleziona w trakcie prac archeologicznych na dziedzińcu zamkowym. Nikt nie wie, jak tutaj trafiła. Jest to pewnie klasyczny import z zachodu Europy. Archeologowie odnaleźli ją w latach 50. ub. wieku. Pokazujemy ją w formie hologramu. Jest bardzo cenna, więc nie możemy sobie pozwolić na klasyczne eksponowanie. Jako muzeum napisaliśmy projekt, który pozwolił zakupić wieżę holograficzną. To jest jedyne tego typu urządzenie w województwie lubuskim. Dodam, że jest również gemma pokazująca żonę cesarza Gordiana III, która znajduje się w British Museum. U nas jest więc mąż, żona – w Londynie. Trochę inaczej niż to zazwyczaj dzisiaj bywa, bo często jest tak, że to mąż pracuje w Londynie, a żona w Międzyrzeczu – opowiada z uśmiechem dr Kirmiel.

Innym ciekawym eksponatem z działu archeologicznego jest szkielet woja pochodzący z XI wieku. Został on przebadany metodą węgla radioaktywnego c14, która pozwala dość dokładnie datować eksponaty. To datowanie pozwala wpisać eksponat w wydarzenia, kiedy Polacy na powrót zdobyli gród międzyrzecki z rąk Pomorzan.

– Mógłbym tu oczywiście wymienić wiele innych eksponatów. Jednak nie będę tego robił, bo chcę zachęcić Państwa do osobistego ich zobaczenia. Ci, którzy odwiedzają nasze muzeum, dostają sporą porcję wiedzy dotyczącej historii regionu – mówi dr Andrzej Kirmiel i zaprasza do muzeum, po wcześniejszym uzgodnieniu również zorganizowane grupy pielgrzymów, którzy zmierzają do Rokitna. Muzeum można odwiedzać przez 6 dni w tygodniu, z wyjątkiem poniedziałku. We wtorki muzeum jest otwarte bezpłatnie dla wszystkich zwiedzających. Szczegóły na stronie internetowej: www.muzeum-miedzyrzecz.pl .