Naukowcy o potopie

Podczas uroczystego otwarcia konferencji, które odbyło się w Auli Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, przeor klasztoru jasnogórskiego o. Bogdan Waliczek podziękował wszystkim, którzy przyczynili się do zorganizowania obchodów jubileuszu 350-lecia obrony Jasnej Góry. Przypomniał również postać swojego poprzednika sprzed wieków - o. Augustyna Koreckiego, mówiąc, iż jest on szczególnym przykładem geniuszu życia i świadkiem nadziei. Prof. dr hab. Janusz Berdowski - rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie przypomniał, że obrona Jasnej Góry zapisała się na trwałe nie tylko w historiografii, ale nade wszystko w szeroko rozumianej kulturze polskiej i w świadomości historycznej wielu pokoleń Polaków. Prezydent Częstochowy dr Tadeusz Wrona podkreślił, że „Sanktuarium Jasnogórskie swym heroicznym przykładem odmieniło losy Polaków XVII wieku. To samo Sanktuarium narodowe przez potęgę swej tradycji ratowało Polaków przed utratą tożsamości duszy i sumienia w latach komunizmu. Stało się - jak mówili zaborcy w wiekach poprzednich- ostoją i rozsadnikiem «polskiej zarazy».
Obrady konferencji podzielone zostały na trzy sesje naukowe, w czasie których prezentowano referaty i komunikaty poświęcone najnowszym badaniom historycznym oraz ocenom znaczenia tego wydarzenia. Materiały naukowe przygotowane na tę konferencję ukażą się w specjalnym wydawnictwie.

Szwedzi znów na Jasnej Górze

Pisząc o konferencji, trzeba podkreślić, że ogromny udział w realizacji jej programu miała strona szwedzka. Symboliczny wymiar miała obecność na Jasnej Górze ambasadora Królestwa Szwecji w Polsce Tomasa Bertelmana, który podczas otwarcia obrad powiedział: „To dla nas zaszczyt uczestniczyć w tym jubileuszu, mimo że upamiętnia on wydarzenie oznaczające porażkę strony szwedzkiej. (...) Wolno chyba nam, Szwedom, powiedzieć sobie teraz, że mimo wszystko staliśmy się sprawcami czegoś, co dla polskiego narodu stanowiło i stanowi niezastąpiony symbol, źródło inspiracji, zaś w ciężkich czasach napełniało odwagą i nadzieją”. Słowa te zostały przyjęte przez uczestników gorącymi oklaskami, podobnie jak wyrazy ubolewania z powodu zniszczeń dokonanych przed wiekami. „Nie wiem, czy teraz - powiedział Ambasador - 350 lat później, czyli po ponad 1/3 tysiąclecia, można prosić o wybaczenie za cierpienia i zniszczenia, których dokonały wojska dowodzone przez gen. Millera, ale ubolewamy, gdyż spowodowane wtedy na ziemiach polskich zniszczenia były tak ogromne, że Polacy zapamiętali je jako swoisty potop”.
Wydarzeniem dziejowym było udostępnienie Polakom listu, który 21 listopada 1655 r. przeor o. Augustyn Kordecki wysłał z obleganej twierdzy do gen. Burcharda Millera. Napisany po łacinie dokument, przechowywany w Królewskim Archiwum w Sztokholmie, przekazał na ręce przeora Jasnej Góry przedstawiciel Archiwum Henrik Klackenberg w obecności dyrektora Armémuseum Johana Engströma. W liście, wśród dyplomatycznych formułek i błagań, by generał zechciał zostawić klasztor w pokoju, znajdujemy twarde, niepozostawiające wątpliwości stwierdzenie o. Kordeckiego, iż „mamy dostateczną załogę do powstrzymania napadu na Miejsce Święte”. Dokument ten oraz trzy raporty gen. Millera, napisane w trakcie oblężenia do króla Szwecji Karola Gustawa, wypożyczone przez sztokholmskie archiwum, pokazane są wśród wielu cennych eksponatów na otwartej w czasie konferencji wystawie w bastionie św. Rocha (więcej o wystawie - na s. 7).

„Jasnogórska Victoria” na ekranie

Podczas konferencji odbyła się prapremiera filmu w reżyserii Zdzisława Sowińskiego pt. Jasnogórska Victoria, który opowiada o historii tego zwycięstwa i jego współczesnym znaczeniu. Pomysł zrealizowania takiego filmu powstał rok temu, a prace nad nim poprzedziło studiowanie materiałów znajdujących się w Bibliotece Jasnogórskiej. „Początkowo zamierzałem wykorzystać jako kanwę pamiętnik o. Augustyna Kordeckiego pt. Nowa Gigantomachia - mówi reżyser. - Później zmieniłem tę koncepcję, ponieważ nie chciałem, aby powstał film stricte historyczny. Doszedłem do wniosku, że bardziej interesująca może być próba pokazania nie tylko zwycięstwa, ale i jego znaczenia na przestrzeni wieków, aż do czasu pontyfikatu Jana Pawła II”.
Film został nakręcony dla Programu I Telewizji Polskiej, przy współpracy redakcji programów katolickich, a zwłaszcza jej dyrektora - o. Andrzeja Majewskiego. Jednak - jak podkreśla Autor - realizacja nie byłaby możliwa, gdyby nie inspiracja i życzliwość generała Zakonu Paulinów o. Izydora Matuszewskiego oraz o. Jana Golonki - kuratora zbiorów sztuki wotywnej na Jasnej Górze. Twórcy tzw. ramówki programowej TVP zapewniają, że film zobaczymy na ekranie Programu I w okresie Bożego Narodzenia lub Nowego Roku.

Owoce jubileuszu

Ogromne i wielowymiarowe przedsięwzięcie, jakim była ta konferencja, pozostawi trwały ślad w świadomości wszystkich, którzy byli zaangażowani w jego przygotowanie i którzy w nim uczestniczyli. Wśród jej owoców należy wymienić nie tylko materiały naukowe przygotowane na tę okazję, towarzyszący wystawie album pt. Jasna Góra w dobie potopu. Sanktuarium Matki Bożej za Wazów (1587-1668). Księga jubileuszu 350-lecia Jasnej Góry 1655-2005, zrealizowany na tę okazję film, ale także pogłębioną refleksję nad przeszłością i współczesnością. Ambasador Królestwa Szwecji w Polsce Tomas Bertelman zawarł tę refleksję w słowach: „Ważny jest stosunek do wspólnej historii pozwalający razem patrzeć w przyszłość. Wierzę, że jubileuszowe obchody na Jasnej Górze pomogą nam w tym”.