U św. Doroty

Wzmianki o Trzcinicy - królewskiej wsi przynależnej do ziemi bieckiej, a zwłaszcza o istniejącym tutaj drewnianym kościele wzniesionym przed 1558 r., a konsekrowanym w 1646 r. - znajdziemy w „Liber beneficiorum” ks. Jana Długosza. Jego fundatorami byli wielki kanclerz koronny Jan Ocieski i jego małżonka Zofia z Marszowic. Wyposażenie kościoła, m.in. dwa boczne ołtarze i ambonę, ufundowali księstwo Stanisław i Anna Jabłonowscy, których doczesne prochy spoczywają w kościelnej krypcie. Dziś ten zabytek w skali europejskiej nazywany jest perłą Podkarpacia. Ma wszelkie cechy charakterystyczne dla sakralnych budowli średniowiecznych i reprezentuje najstarszy wariant konstrukcyjny w obrębie drewnianych świątyń zrębowych. Zachwyca ołtarz główny z niezwykłym przedstawieniem - alegorią Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, nad którym znajduje się obraz św. Doroty - patronki parafii.
Od całkowitego unicestwienia w ostatniej chwili ten unikalny zabytek drewnianej architektury sakralnej ocaliły podjęte z inicjatyw ks. kan. Stanisława Bałuckiego prace konserwatorskie. W trakcie tych prac odkryto pierwotną polichromię, a najstarszymi malowidłami okazały się zacheusze (krzyże konsekracyjne) i kasetonowa, florystyczna dekoracja stropu (z poł. XVI wieku).
Dziś, po wieloletniej restauracji, smukła sylwetka jodłowej świątyni zachwyca pełnym blaskiem i jest dumą mieszkańców Trzcinicy, a zwiedzających z pięknem i historią miejsca zapoznaje proboszcz parafii pw. Przemienienia Pańskiego i św. Doroty. Oto kontakt dla zwiedzających: parafia.trzcinica@onet.eu; tel. (13) 442-90-80.

Dwa oblicza

W czerwcu br. w zabytkowym kościele pw. św. Doroty Mszą św. sprawowaną przez bp. Jana Niemca z diecezji kamieniecko-podolskiej inaugurowano w Trzcinicy działalność Skansenu Archeologicznego „Karpacka Troja”. Tutaj bowiem odkryto jedną z pierwszych osad obronnych ludności z początków epoki brązu (ponad 4 tys. lat przed Chr.) oraz pierwszą w Polsce osadę zakarpackiej kultury Otomani-Füzesabony (1650-1350 przed Chr.) - stąd nazwa skansenu.
W średniowieczu teren ten zasiedlili Słowianie, wznosząc gród otoczony wałami obronnymi. Dziś zostało po nich wiele zabytków, a miejsce to nazwano Wałami Królewskimi. Jak zauważył marszałek województwa podkarpackiego Mirosław Karapeta, dzięki tym odkryciom już wkrótce Trzcinica znajdzie się w przewodnikach Polski. To, co do niedawna było w sferze marzeń, stało się faktem - podkreślał Jan Gancarski, dyrektor Karpackiego Muzeum w Krośnie oraz pomysłodawca, realizator projektu i twórca Skansenu Archeologicznego „Karpacka Troja”. Skansen obejmuje obszar zwany Wałami Królewskimi, wokół którego od stuleci krążą legendy. O jego wyjątkowości pisała już w 1812 r. „Gazeta Lwowska”, podając, że w Trzcinicy odkryto 3 metalowe bożyszcza pogańskie mające 2-3 cale wysokości. Figurki te znalazły się w gabinecie osobliwości księżnej Jabłonowskiej w Petersburgu i ostatecznie spłonęły w czasie I wojny. Wały Królewskie zawsze inspirowały do poszukiwań. W 1894 r. pierwsze wykopaliska przeprowadził tu ks. Józef Dybaś, proboszcz Trzcinicy. W 1950 r. badał to grodzisko szef Karpackiej Ekspedycji Archeologicznej prof. Andrzej Żaki, a w latach 1958 i 1962 Antoni Kunysz. Jednak sławę Trzcinicy i rewelacyjne wyniki naukowe przyniosły dopiero badania prowadzone przez zespół archeologów pod kierownictwem Jana Gancarskiego w latach 1991-98 i 2005-09. Gancarski odkrył tu jedną z najstarszych i najpotężniejszych w Polsce osad obronnych z początków epoki brązu, liczącą ponad 4 tys. lat, oraz monumentalne grodzisko wczesnośredniowieczne.
- Nawet poważni badacze archeologiczni nie wierzyli, że tutaj może sięgać kultura Otomani-Füzesabony - mówił szczęśliwy z owoców wieloletniej żmudnej pracy Jan Gancarski. - Ja postanowiłem to sprawdzić! Okazało się, że wśród zabytków dotychczas odkrytych w Trzcinicy wiele jest podobnych do tych, które odkryłem w jasielskim „Gródku” w 1991r. Postanowiłem zweryfikować te hipotezy wykopaliskowe, a rezultaty przeszły moje oczekiwania, udało się bowiem stwierdzić, że mamy do czynienia z ogromnymi osadami grupy pleszowskiej i kultury Otomani-Füzesabony.

Dotknij przeszłości

„Karpacka Troja” w Trzcinicy stanowi oddział Muzeum Podkarpackiego w Krośnie i jest niepowtarzalnym w skali europejskiej skansenem archeologicznym. Położony na blisko ośmiohektarowym terenie obiekt, w pobliżu starorzecza rzeki Ropy, dysponuje bogatą ofertą dla turystów. Nowoczesny pawilon skansenu zapewnia zwiedzającym wiele atrakcji. Turyści mogą zobaczyć tutaj ekspozycję przybliżającą historię tego miejsca, rekonstrukcje scen z życia osadników, której wysokiej klasy strona plastyczna zasługuje na szczególne uznanie. Wystawa pokazuje także 160 tys. odkrytych zabytków dawnej sztuki i rzemiosł. Pawilon dysponuje również salą konferencyjną i salą multimedialną, gdzie można obejrzeć film dokumentalny „Trzcinica - Karpacka Troja” w reżyserii Zdzisława Cozaca.
Skansen zadbał także o najmłodszych, jak mówił jego kierownik Dawid Iwaniec. Do dyspozycji najmłodszych jest Salka Małego Odkrywcy. Dzieci mogą skorzystać z oferty ścieżki edukacyjnej, mogą też posmakować potraw epoki, zapoznać się z ówczesnym rzemiosłem. Wcielić się w woja sprzed wieków, zasiąść przy gancarskim kole czy warsztacie tkackim. Z pewnością oblegana będzie linia telefonu „w przeszłość”, gdzie milusińscy będą mogli wysłuchać bajki, która pozwoli im zapoznać się z życiem człowieka w epoce brązu.
W parku archeologicznym można podziwiać rekonstrukcję obiektów: wioskę ludności kultury Otomani-Füzesabony z epoki brązu z częścią wyposażenia wnętrz oraz wioskę Słowian z VIII i IX stulecia (sześć chat słowiańskich i sześć otomańskich). Dzięki platformie można dostać się do grodziska z rekonstrukcją w pierwotnym miejscu fragmentów obwałowań, bram, miejsca ukrycia skarbu, tutaj znajdują się też domy z początku epoki brązu i wczesnego średniowiecza. A jak zapowiadają gospodarze miejsca, wkrótce będzie odkopane źródełko św. Wojciecha.
Prace budowlane skansenu prowadziło Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego w Jaśle, które pod kierownictwem Ryszarda Żygłowicza w czasie dwóch lat wykonało rekonstrukcje według technologii pierwotnej. Wykonane przez jasielskich budowlańców, zgodnie z technologią stosowaną w pradziejach, chaty przetrwały nawet nawałnice powodzi 2010 r., która opóźniła otwarcie skansenu o cały rok. Na realizację przedsięwzięcia pozyskano m.in. granta z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach projektu Skansen Archeologiczny „Karpacka Troja” w Trzcinicy - atrakcją turystyczną regionu. Stąd podczas inauguracji obecna była przedstawicielka ambasady Norwegii w Polsce Sidsel Bleken.
Skansen to najnowocześniejsza placówka muzealna na miarę XXI wieku, stanowi najciekawszą atrakcję turystyczną zarówno w kraju, jak i w regionie. Zapraszamy na stronę skansenu www.karpackatroja.pl, nr tel. (13) 440-50-40, 785-911-074.