Tylko do 12 czerwca br. można pokłonić się relikwiom Drzewa Krzyża Świętego wystawionym w krzyżu z relikwiarzem grunwaldzkim w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu. W dniu tym, po godz. 18 odbędzie się uroczyste pożegnanie relikwii.
Srebrny krzyż z relikwiarzem grunwaldzkim to wspaniałe dzieło sztuki artystów warsztatu górnoreńskiego z 1340 r., zaś jego ośmioboczna podstawa z kapliczkowym nodusem prezentuje warsztat krakowski z ok. 1470 r. Ufundował ją kanonik sandomierski Zbigniew Oleśnicki młodszy oraz jego stryj abp gnieźnieński Jakub z Sienna. Ks. Andrzej Rusak, dyrektor muzeum, zwraca uwagę na przepiękną średniowieczną symbolikę ikonograficzną relikwiarza. Na krzyżu, wokół pięciu plakiet ze scenami Męki Pańskiej, wykonanych w przejrzystej, szafirowej emalii na srebrnym reliefie, umieszczono po pięć szlachetnych kamieni, które symbolizują pięć Chrystusowych ran, z tyłu wygrawerowano Drzewo Życia - symbol umierania i odrodzenia. Początek dzieła Zbawienia przedstawiono w reliefowej scenie Zwiastowania. Jego dopełnienie stanowią relikwie Drzewa Krzyża Świętego. Ramiona krzyża zdobi ażurowa dekoracja w kształcie liści i żołędzi, maswerków i rozetek ujmujących korale. W części emaliowanej podstawy dwanaście żołędzi symbolizuje dwunastu Apostołów. Fundacje poświadczają grawerowane na stopie herby: Polski, Litwy, Jagiellonów i ziemi sandomierskiej, a także dwie mniejsze tarcze z herbem Dębno.
Krzyż z relikwiarzem grunwaldzkim wykonany został dla Mikołaja Wolweliniego, proboszcza kościoła św. Katarzyny w Brodnicy. Relikwie zaś darował temu kościołowi Mikołaj z Sandomierza, fundator kościoła brodnickiego, którego budowę rozpoczęto w 1285 r., i jego proboszcz. Jak przypuszcza ks. dyr. Andrzej Rusak, pochodzący z Sandomierza budowniczy kościoła w Brodnicy ks. Mikołaj znał historię królewicza węgierskiego św. Emeryka, wychowanka św. Wojciecha, który pielgrzymował do jego grobu z relikwiami Drzewa Krzyża Świętego i z przeznaczeniem na te relikwie zbudował w brodnickim kościele kaplicę świętokrzyską. Relikwie zabrali potem do swego zamku w Brodnicy Krzyżacy. Potwierdził je wielki mistrz krzyżacki Ludolf Konig. Dopiero zdobyte przez wojska polskie po grunwaldzkiej bitwie, ofiarowane zostały przez króla Władysława Jagiełłę w 1410 r. do kolegiaty Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sandomierzu, a uroczyście wprowadzono w 1411 r. W okresie zaborów relikwie przechowywano w skarbcu. Dopiero podczas pielgrzymki do Ojczyzny, 12 czerwca 1999 r. Ojciec Święty Jan Paweł II niósł krzyż z relikwiami w procesji liturgicznej z katedry do ołtarza papieskiego, lecz fakt ten nie był nagłośniony ze względu na bezpieczeństwo relikwii. Prezentację relikwii Drzewa Krzyża Świętego w sławnym relikwiarzu ks. dyr. Andrzej Rusak pragnął połączyć z tysiącleciem życia monastycznego na Świętym Krzyżu, a także ukazać postać Ojca Świętego, który tak przylgnął do krzyża i jest wzorem dla nas, w drugą rocznicę jego śmierci i w ósmą rocznicę pobytu w Sandomierzu. Dodatkowym powodem prezentacji relikwii jest 105. rocznica otwarcia Muzeum Diecezjalnego i 70. udostępnienia zbiorów muzealnych w Domu Długosza po remoncie muzeum w 1937 r. Relikwiarz był zabezpieczony w 2002 r. przez dr. Zdzisława Bochnaka z Muzeum Narodowego w Krakowie, najlepszego znawcę rzemiosła artystycznego w Polsce.