Reklama

Prałaci i kanonicy w archidiecezji przemyskiej

Na płaszczyźnie życia kościelnego naszej archidiecezji pojawiają się często, w odniesieniu do pewnych osób duchownych, określenia - prałat, albo kanonik. Ogólnie wyczuwa się, że z tymi nazwami związana jest pewna forma wyróżnienia czy nagrodzenia określonego kapłana przez władzę duchowną. Zatem warto prześledzić pochodzenie wspomnianych tytułów.

Niedziela przemyska 5/2007

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Prałat (praelatus) z jęz. łacińskiego, to wyższy duchowny kierujący bądź tzw. prałaturą personalną, bądź prałaturą terytorialną (jakby małe diecezje w określonych warunkach).
Prałatami są najbliżsi współpracownicy papieża. Ich pełna nazwa to papiescy prałaci domowi. Wśród nich istnieją godności wyższe i niższe, te ostatnie w formie wyróżnienia nadawane są także kapłanom poza obrębem Watykanu. Są to protonotariusze apostolscy (infułaci), prałaci papiescy i kapelani papiescy. Korzystają oni ze stroju im właściwego we własnej diecezji, jak i poza jej granicami. Kościół przemyski posiada dwóch infułatów, siedmiu prałatów papieskich i dwudziestu dwóch kapelanów papieskich.
Kanonik, to duchowny należący do kapituły katedralnej (kościół biskupi) lub kolegiackiej (znaczniejszy kościół danej diecezji; u nas w Jarosławiu, Brzozowie, Przeworsku i Krośnie). Kolegia te powstały w Kościele już w IV wieku, bazując na wspólnym życiu duchownych przy danej świątyni. Taka forma życia zakładała przestrzeganie norm kościelnych (canon) kanonicznych, stąd nazwa kanonik. W dawnych czasach kapituły kanonickie odgrywały ważne role w duszpasterskim funkcjonowaniu swoich świątyń, w religijnym życiu miast i całych regionów; rozszerzając chwałę Bożą, wychowanie, oświatę czy zewnętrzne formy miłosierdzia chrześcijańskiego. Obecnie podstawowym zadaniem kapituł jest spełnianie uroczystych funkcji liturgicznych w świątyniach katedralnych i kolegiackich. Wprawdzie dzisiaj, poszczególne kapituły w swoich statutach zakładają sobie dodatkowe zadania, np. przybliżanie wiernym Pisma Świętego czy społecznej nauki Kościoła - w całości swej, pozostają jednak bardziej tworami honorowymi. Gdy idzie o aspekt honorowy, warto zwrócić uwagę, że składy osobowe poszczególnych kapituł kanonickich dzielą się w dalszym ciągu na kanoników gremialnych, czyli rzeczywistych i honorowych. Zachodzi tutaj podtrzymywanie dawnej praktyki kościelnej. Kanonicy honorowi nie posiadali tzw. prebendy (odpowiednia masa majątkowa związana z daną kanonią i przeznaczona na utrzymanie), nie posiadali też prawa głosu na zebraniach kapitulnych; mieli natomiast prawo do tytułu, do miejsca w chórze kolegiackim i do oznak na szatach. Sens ich istnienia wiązał się z biskupami większymi możliwościami awansowania swojego duchowieństwa, a także z uświetnianiem kultu Bożego. Dziś kanonicy honorowi i gremialni w rzeczywistości niewiele się różnią pomiędzy sobą. Statuty kapituł kanonickich archidiecezji przemyskiej przewidują również obecność kanoników seniorów-emerytów. Stają się nimi kanonicy, po ukończeniu 75. roku życia.
Prałaci kapitulni (prepozyt, dziekan, kustosz, scholastyk, kantor, archidiakon, kanclerz) - ich nazwy i funkcje pochodzą z dawniejszych czasów i świadczą o urzędach, jakie dawniej kanonicy spełniali w gronie kapitulnym. Niegdyś nazywano ich dygnitarzami (dignitas - godność), niekiedy prałatami. Nazwa ta przeważyła swoją wymową i utrzymała się do naszych czasów. W kapitule metropolitalnej przemyskiej utrzymały się trzy prałatury: prepozyt, dziekan i scholastyk, którzy wywodzą się z grona 12 kanoników gremialnych. Osobową całość kapituły uzupełnia grono 12 kanoników honorowych. Skład osobowy kapituł kolegiackich w Jarosławiu, Brzozowie, Przeworsku i Krośnie wzorowany jest na kapitule metropolitalnej. Mają one na czele prepozyta (przewodniczy kapitule), kustosza (proboszcz kolegiaty) i scholastyka (sekretarz kapitulny).
Na tle zaszłości historycznych, odnoszących się do kapituł kanonickich i obowiązujących przepisów kościelnych, warto zwrócić uwagę na pewien szczegół historyczny, zaistniały w dawnej diecezji przemyskiej. Otóż w okresie przedrozbiorowym, oprócz katedralnej kapituły przemyskiej istniały dwie kolegiackie w Jarosławiu i Brzozowie. Zaborca austriacki, stosując bezprawne zasady józefinizmu, w 1788 r. zniósł kolegiatę i kapitułę brzozowską, zaś w 1800 r. to samo uczynił z jarosławską. Przeprowadzając zaś tzw. regulacje kapituły katedralnej w 1787 r., zredukował liczbę jej kanonii z osiemnastu do sześciu. Biskupi przemyscy tego okresu oraz ich następcy utracili w ten sposób możliwość nagradzania czy odznaczania zasłużonych swoich kapłanów. I oto w tym okresie zaborczym, na galicyjskim terenie pojawiły się dwa kościelne honorowe tytuły, z którymi wiązano określenie „kanonik” EC - expositorium canonicale i „kanonik” RM - rochettum et mantelletum. Ze względu na to, że nie istniały już kapituły kolegiackie, tylko katedralna; EC i RM przydzielane danemu kapłanowi, ustawiały go honorowo w jej stronę. EC było samym honorowym „wystawieniem” kandydata do odznaczenia, RM wiązało się już z pewną formą stroju, nawiązującą do chórowego stroju członków kapituł. Wychodzi na to, że powyższe substytuty prawne narzuciła Kościołowi władza zaborcza. Biskupi przemyscy i tarnowscy stosowali je do naszych czasów. Wytworzyła się sytuacja niezrozumiała przez inne regiony kościelne; u nich kanonik to kapitulny, tu EC i RM licznie występujące bez gremium kapitulnego?
Metropolita przemyski abp Józef Michalik zarzucił zwyczaj nadawania EC i RM, prawdopodobnie na tle rozbudowanej personalnie kapituły katedralnej oraz czterech kolegiackich. Śladami Przemyśla poszła sąsiednia diecezja tarnowska.
Powszechnie używany dzisiaj u nas grzecznościowy tytuł „prałat” w odniesieniu do członków kapituł, również w stosunku do kanoników rzeczywistych i honorowych, wiąże się chyba z tym, co stanowi przedstawiona zaszłość historyczna w postaci kanoników EC RM.
Na tle powyższego trzeba zaznaczyć, że w diecezjach nie mających podobnych zaszłości i uwarunkowań, funkcjonują określenia: prałat (papieski i kapitulny) i kanonik kapitulny (katedralny i kolegiacki).
Wypada pamiętać, iż wśród licznych tytułów, godności i urzędów kościelnych na pewno najważniejsze pozostaje kapłaństwo Chrystusowe, godnie i owocnie spełniane przez kapłana, którego sobie sam Bóg Zbawiciel wybrał i obdarzył łaską powołania.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2007-12-31 00:00

Oceń: +3 -3

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Pożegnanie z „check and balance”?

2025-04-19 10:26

Materiały własne autora

Samuel Pereira

Samuel Pereira

Ostatnie lata w polskiej polityce to eksplozja zamiany pojęć. Weźmy choćby tzw. populizm. Zgodnie z definicją (z łac. populus „lud”) jest to zjawisko polityczne polegające na odwoływaniu się w swoich postulatach i retoryce do idei i woli „ludu”, często stawianego w kontrze do „elit”.

Mimo iż jest to łatka przyklejana przez obóz lewicowo-liberalny konserwatystom, tak naprawdę jest to mechanizm przez nich samych coraz intensywniej stosowany. W naszym kraju widać to choćby przy okazji kolportowania narracji, zgodnie z którą Prawo i Sprawiedliwość to elita biznesowo-polityczna, którą trzeba „odsunąć od władzy” i odebrać pieniądze, którymi „się nachapali”.
CZYTAJ DALEJ

Wandale zdewastowali kościół w Wielką Sobotę

2025-04-19 16:13

[ TEMATY ]

wandalizm

Archiwum Parafii św. Trójcy w Gorzowie Wielkopolskim

Poranek Wielkiej Soboty miał być czasem ciszy, modlitwy i przygotowania serc na nadchodzącą Noc Zmartwychwstania. Mieszkańcy Łupowa, jak co roku, z oddaniem przyszli do swojego kościoła, by przygotować świątynię na najważniejsze święta. Zamiast ciszy – zderzyli się z krzykiem farby na ścianie. Ich kościół – zabytkowy, bliski, zadbany z miłością – został zdewastowany. Bezsensowne graffiti oszpeciło święte miejsce.

Na wieść o tym wydarzeniu bp Tadeusz Lityński napisał do naszego proboszcza poruszające słowa: „Zło nie śpi”. Ale równie szybko pokazało się, że dobro też nie śpi – dobro czuwa. Biskup Adrian Put wskazał możliwe działania, a pan Tomasz Kwiatkowski, Wójt Gminy Bogdaniec, błyskawicznie zareagował: zakupił z własnych środków potrzebne materiały, zapewnił konsultację z Konserwatorem Zabytków. Jeszcze tego samego dnia pan Sławek Podgórski i pan Darek Dobryniewski z ekipą przystąpili do pracy – zamalowali ślady wandalizmu z sercem, oddaniem i poświęceniem.
CZYTAJ DALEJ

Grób Pański na Jasnej Górze - kilkumetrowy krzyż, kamień z Golgoty i stare wrota

2025-04-19 11:41

[ TEMATY ]

Jasna Góra

Karol Porwich/Niedziela

Ustawiony w centralnym miejscu, tuż przy figurze Chrystusa, kilkumetrowy drewniany krzyż ze stułą, wkomponowany w drewnianą kolumnę kamień z Golgoty oraz mnóstwo zieleni – to główne elementy wystroju Bożego Grobu w Kaplicy Matki Bożej na Jasnej Górze. Jego tło stanowią stare wrota.

„Kamień z Golgoty, Jezus w Grobie, Najświętszy Sakrament, krzyż, dalej już tylko niebo” - opisywał odpowiedzialny za dekorację Grobu brat Dawid Respondek, cytowany przez biuro prasowe Jasnej Góry.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję