Na zakończenie wielkiego jubileuszu chrześcijaństwa Ojciec Święty Jan Paweł II w liście apostolskim "Novo millennio ineunte" ( nr 1) zachęca nas: "Byśmy z wdzięcznością wspominali przeszłość, całym sercem przeżywali teraźniejszość i ufnie otwierali się na przyszłość." Okazję do takiego refleksyjnego spojrzenia na fragment naszej historii dają dzieje parafii i kościoła w Starej Wsi. W niniejszym artykule ( skrót przygotowywanej książki) zostały one zaprezentowane w formie kalendarium, czyli chronologicznego zestawu dat i wydarzeń związanych z życiem ludzi i Kościoła na Podlasiu. Dzieje parafii starowiejskiej można podzielić na trzy etapy: 1. Od dawnych czasów do powstania parafii Jakimowicze. 2. Okres afiliacji do parafii Węgrów. 3. Czasy współczesnej świątyni.

1. Od czasów dawnych do parafii Jakimowicze

Stara Wieś leży na krańcu zachodniego Podlasia, które graniczy z południowo-wschodnim Mazowszem, 8 km na północ od Węgrowa, przy drodze w kierunku Łochowa. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z późnego okresu lateńskiego (ok. 150 r. prz. Chr. - 25 r. po Chr.) .

III-IV w. - z obawy przed Gepidami zostaje ukryty w Starej Wsi skarb pociętych na ćwiartki, złotych monet rzymskich, tzw. solidów.

XV w. - nad rzeką Liwiec, na szlaku handlowym przy gościńcu gdańskim prowadzącym z południa (Lublin, Łuków) na północ (Gdańsk, Sambia), istnieje osada Jachimowicze (Jakimowice). Patronimiczna nazwa pochodzi przypuszczalnie od imienia, czy też przezwiska osadnika ( założyciela) - Joachima.

13 października 1473 r. - we wsi Jakimowicze Stanisław z Kossowa - dziedzic Jakimowicz wznosi kościół i nadaje mu gaj "Pługowe-pole", między Miednikiem a Ugoszczą oraz drugi gaj ciągnący się ku Zalesiu razem z łąkami. Nowa parafia należy do diecezji łuckiej.

1554 r. - bp Walerian Protasewicz-Szuszkowski dzieli Podlasie na trzy okręgi administracyjne (dekanaty): Janów, Mielnik i Sarnaki. Parafia Stara Wieś wchodzi prawdopodobnie do okręgu sarnackiego.

1570 r. - wieś Jachimowicze nosi już nazwę Stara Wieś. Potwierdza to informacja zapisana w Aktach Drohickich Ziemskich.

2. Okres afiliacji do parafii Węgrów

1580 r. - rejestr poborowy z 1580 r. wymienia w parafii starowiejskiej wsie: Borichy (Borzychy) Zuzolka (Zuzułka) i Paplino (Paplin). Kościół parafialny z powodu niewystarczającego wyposażenia zostaje afiliowany do parafii węgrowskiej.

26-28 lutego 1589 r. - bp Bernard Maciejowski dzieli diecezję łucką na 11 części. W części podlaskiej powstaje 7 okręgów ( dekanatów). Parafia Stara Wieś wchodzi do dekanatu międzyleskiego, z siedzibą w Międzylesiu (później Miedzna).

1604 r. - bp Marcin Szyszkowski tworzy z okręgów (dekanatów) łosickiego i międzyleskiego dekanat węgrowski, włączając do niego 19 parafii, w tym również Starą Wieś.

25 października 1641 r. - bp Andrzej Gębicki wyznacza komisję, która ustala z księciem Bogusławem Radziwiłłem listę wcześniejszych nadań. Książę przywraca plebanowi starowiejskiemu przywileje: połowu ryb w Liwcu, wolnego mlewu w młynach oraz prawo do wolnego wyrębu drewna.

16 kwietnia 1649 r. - w piątek po II Niedzieli Wielkanocnej zostają potwierdzone w Trybunale Lubelskim nadania Stanisława z Kossowa.

28 grudnia 1656 r. - bp Jan Stefan Wydżga osobiście wprowadza - po śmierci ks. Symeona Czartoryskiego - ks. Marinusa de Sancto Martino na urząd proboszcza węgrowskiego i starowiejskiego.

20 maja 1664 r. - hrabia Jan Kazimierz Krasiński (1607-1669), herbu (h.) Ślepowron, kupuje od Bogusława Radziwiłła dobra węgrowskie, a razem z nimi: Starą Wieś, Tończę i Borzychy.

23 sierpnia 1690 r. - hr. Jan Bonawentura (Dobrogost) Krasiński potwierdza ks. Ignacemu Pełkowskiemu, proboszczowi węgrowskiemu i starowiejskiemu, wcześniejsze nadania.

6 maja 1703 r. - duszpasterze filii starowiejskiej: ks. prepozyt Paweł Korzeniewski (Korzesiewski?) i ks. administrator Adam Franciszek Karpiński zakładają księgi metrykalne dla kościoła w Starej Wsi.

1 listopada 1708 r. - po raz pierwszy w księgach metrykalnych pojawia się nazwa Krasny Dwór w miejsce wcześniejszej - Stara Wieś.

22 maja 1711 r. - bp Aleksander z Wyhowa Wyhowski nakazuje proboszczowi węgrowskiemu aby odzyskał ziemię we wsi Kałęczyn, zwanej dawnej Pługowe Pole, zagarniętą wcześniej przez dziedzica Miedzny - [Jana] Wodyńskiego.

14 października 1711 r. - z inicjatywy hr. Jana Bonawentury Krasińskiego, w pałacu magnackim w Krasnym Dworze odbywa się podpisanie aktu fundacyjnego nowego kościoła parafialnego (prepozyturalnego) w Węgrowie, do którego zostaje przyłączony kościół starowiejski. Dokument - obok Jana Bonawentury in Crasne - podpisali: Michał Bartłomiej Tarło - biskup poznański, Ludwik Bartłomiej Załuski - biskup płocki, Teodor Andrzej Potocki - biskup warmiński, Jan Kazimierz Bokum - biskup przemyski, ks. infułat Tomasz Przekaziński - kanclerz kurii brzeskiej i łuckiej, książę Kazimierz Czartoryski - książę na Klewaniu, hr. Stanisław Denhoff - hetman polny litewski, hrabia [Franciszek Maksymilian] Ossoliński z Tęczyna - regent kancelarii wielkiej koronnej, starosta drohicki, Jan Władysław Kunat Wyrozębski - starosta mielnicki, Karol Obórski - starosta liwski, Franciszek (Alojzy) Łoski - chorąży i starosta warszawski, Wiktoryn (Jan) Kuczyński - chorąży ziemi mielnickiej, Paweł Kazimierz Jaroszewski - podczaszy ziemi zakroczymskiej, Aleksander de Crasne Krasiński - poseł z województwa sandomierskiego.

17 października 1711 r. - w zamku liwskim zostają potwierdzone nadania hr. Jana Bonawentury Krasińskiego.

21 października 1711 r. - bp Aleksander Wyhowski oficjalnie ustanawia prepozyturę węgrowską, do której jest afiliowana parafia starowiejska.

1717 r. - według niepotwierdzonych danych - hr. Jan Dobrogost Krasiński funduje w Starej Wsi drugi drewniany kościół.

1720 r. - Papież Klemens XI (1700-1721) udziela parafii starowiejskiej odpustu zupełnego z okazji święta św. Michała Archanioła.

26 lipca 1723 r. - z polecenia bp. Stefana Bogusława Rupniewskiego w kościele starowiejskim odbywa się wizytacja generalna. Z protokołu wynika, że kościół jest: stary, mały, drewniany, pw. św. Michała Archanioła, św. Anny i Mikołaja, zbudowany na planie krzyża. W ołtarzu głównym znajduje się zniszczony obraz św. Anny. Dach kryty gontem, z wieżyczką na środku i sygnaturką.

1723 r. - przy kościele stoi hospitale (szpital, przytułek), w którym mieszkają ubodzy i bezdomni. Kościołem administruje ks. Tomasz Koc - ze wspólnoty księży bartoszków z Węgrowa.

1726 r. - bp Stefan Rupniewski dokonuje podziału diecezji na część "brzeską" i "łucką". Parafia Stara Wieś wchodzi w skład " diecezji brzeskiej". Obejmuje osiem miejscowości: 1. Stara Wieś seu Krasny dwór, 2. Zuchołka, 3. Toncza, 4. Borzychy, 5. Paplin, 6. Wolka paplińska ń-sic, 7. Kałączyn, 8. Lipki.

14 listopada 1737 r. - z polecenia bp. Franciszka Antoniego na Dmeninie Kobielskiego zostaje przeprowadzona w Starej Wsi wizytacja generalna. Drewniany kościół jest zdewastowany i wymaga remontu.

2 lipca 1743 r. - ks. Józef Kośmiński - dominikanin - dokonuje w kościele starowiejskim uroczystego wprowadzenia Bractwa Różańca Świętego.

1762 r. - w czasie procesu spadkowego po Krasińskich, Stara Wieś zostaje oddzielona od dóbr węgrowskich i przydzielona hr. Michałowi Świdzińskiemu, kasztelanowi radomskiemu - z racji na ślub z Barbarą Krasińską.

25 sierpnia 1777 r. - hr. Jan Nepomucen Świdziński, na swoich dobrach Drążno w powiecie radomskim, zapisuje parafii sumę w wysokości 1000 złotych polskich.

23 kwietnia 1777 r. - bp Feliks Paweł Turski ustanawia św. Michała Archanioła patronem kościoła starowiejskiego i wyznacza dzień 29 września jako uroczystość ku jego czci.

1779 r. - hr. Jakub Świdziński zakłada w Starej Wsi pierwszą w Polsce Kasę Zapomogowo-Pożyczkową.

1781 r. - w kościele parafialnym w Starej Wsi - po raz pierwszy - odbywa się zebranie duchowieństwa zwane kongregacją dekanalną, której przewodniczy ks. Leon Belowski, prepozyt węgrowski.

19 stycznia 1782 r. - ks. Paweł Dąbrowski, dziekan węgrowski i proboszcz kosowski, przeprowadza w kościele starowiejskim jedną z pierwszych wizytacji dziekańskich.

29-30 września 1791 r. - bp Adam Stanisław Naruszewicz odbywa wizytację kanoniczną w parafii Węgrów i Stara Wieś. Mieszkańcom wsi Lipki ogłasza możliwość korzystania z posług duszpasterskich w parafii Stoczek.

1803 r. - hr. Jan Świdziński buduje w pobliżu kościoła murowane xenodochium, zwane szpitalem, przeznaczone dla sześciu ubogich włościan.

23 września 1805 r. - na mocy bulli papieża Piusa VII Quemadmodum Romanorum Pontificium dekanat węgrowski, a z nim parafia starowiejska wchodzi do nowo erygowanej diecezji lubelskiej, podporządkowanej metropolii warszawskiej.

14 października 1809 r. - ks. Jakub Białobrzeski buduje w Starej Wsi nowe budynki plebańskie, w miejsce poprzednich, które spłonęły w pożarze.

23 maja 1811 r. - kościół starowiejski posiada małe organy. Zarządcą parafii jest ks. Jan Gaycarzewski ze wspólnoty księży bartoszków.

23-24 maja 1811 r. - bp Wojciech Leszczyc Skarszewski przeprowadza wizytację kanoniczną. W protokole zaznacza, że rzeka Liwiec tworzy granicę z parafią Korytnica; strumyk Piekiełko oddziela pałac od kościoła; rzeczka Miedzianka oddziela parafię od parafii węgrowskiej; rzeczka zwana Lubiesza (dziś Lubicza) tworzy granicę z parafiami od strony północno-zachodniej oraz między Podlasiem i Mazowszem; rzeczka Ugoszcza natomiast stanowi granicę od wsi Lipki.

15 sierpnia 1816 r. - wskutek pożaru powstałego od uderzenia pioruna spłonęły - oprócz plebanii - stodoła, obora oraz wszystkie pozostałe budynki gospodarcze.

27 marca 1818 r. - wokół drewnianego kościoła znajduje się cmentarz grzebalny. Komendarzem parafii jest ks. Stanisław Korzebski.

30 czerwca 1818 r. - Ojciec Święty Pius VII bullą Ex imposita Nobis powołuje do istnienia diecezję janowską czyli podlaską. Parafia Stara Wieś - w ramach dekanatu węgrowskiego - wchodzi do nowo utworzonej diecezji.

1819 r. - bp Feliks Łukasz in Lewino Lewiński tworzy w Węgrowie seminarium duchowne oraz powołuje oficjałat okręgowy. Nowemu ośrodkowi kościelnemu podlegają: dekanat węgrowski, a z nim parafia Stara Wieś, dekanat liwski oraz garwoliński (w późniejszym czasie).

22 stycznia 1819 r. - miejscowość Maydan (Majdan) w księdze metrykalnej bywa wcześniej nazywana Budy Starowiejskie.

1830-31 r. - duchowieństwo katolickie wspiera Powstanie Listopadowe. Z drewnianej dzwonnicy w Starej Wsi dzwon największy w czasie Rewolucyi w roku 1830 wzięty został do Warszawy na armaty.

1835 r. - na chórze kościoła starowiejskiego znajdują się nowe, ośmiogłosowe organy.

1838 r. - remont całego dachu na kościele oraz kopuły obitej blachą. Kościół zostaje pokryty dachówką holenderską.

29 października 1838 r. - na mocy rozporządzenia ks. Jana Marcelego de Gutkowo Gutkowskiego, administratorem parafii starowiejskiej zostaje mianowany tymczasowo ks. Jan Lipka, proboszcz parafii Stoczek i dziekan węgrowski.

8 czerwca 1839 r. - na plebanii w Starej Wsi, w obecności wójta gminy Wyszków, delegata biskupa podlaskiego oraz członków dozorów kościelnych odbywa się oficjalne odłączenie funduszu kościoła starowiejskiego od węgrowskiego.

(cdn.)