Na istnienie „niebieskich stref”, bo tak się dziś nazywa tych kilka miejsc na ziemi, wpadło dwóch naukowców, demografów – Gianni Pesa i Michel Poulain. Ten ostatni wspominał, że zwróciła ich uwagę zadziwiająco duża liczba stulatków zamieszkujących małą włoską wioskę na Sardynii. Michael zaznaczył ją na mapie niebieskim markerem i tak powstało znane dziś na całym świecie określenie. Zacznijmy jednak od lokalizacji. Pierwsze dwa miejsca to europejskie górzyste wyspy – wspomniana już Sardynia, a konkretnie jedna wioseczka Seulo, gdzie żyje – uwaga – dwadzieścioro stulatków! Grecka wyspa Ikaria ma jedne z najniższych na świecie wskaźników umieralności i zachorowań na demencję. W kolejce są jeszcze Półwysep Nicoya na Kostaryce, Okinawa w Japonii – z największym odsetkiem stuletnich kobiet – i Loma Linda w Kalifornii, gdzie ludzie żyją o 10 lat dłużej niż przeciętny Amerykanin.

Mieszkańców tych enklaw nie łączy na pozór nic – ani pochodzenie, ani wykształcenie, ani wykonywany zawód, ani położenie geograficzne miejsc, w których żyją. Nie mają żadnego dodatkowego genu, badania nie wykazują żadnych anomalii. Łączy ich jedynie to, że dożywają sędziwego wieku bez chorób serca, otyłości, nowotworów, cukrzycy, demencji i alzheimera. O co więc chodzi? W czym tkwi ich tajemnica długowieczności?

Sprawą zainteresował się amerykański dziennikarz New York Timesa Dan Buettner. Pojechał do zlokalizowanych przez naukowców miejsc pełnych uśmiechniętych seniorów. Pomieszkał wśród nich, przyjrzał się ich stylowi życia, przegadał wiele godzin i powoli zaczął rozumieć. Zebranie mnóstwa niewielkich informacji pozwoliło mu na uzyskanie szerszego obrazu. Okazało się, że jednak jest coś, co łączy wyspę Ikaria z miasteczkiem w Kalifornii, którego powietrze zanieczyszcza smog z niedalekiego Los Angeles. Są punkty wspólne.

Na zdrowie

Chciałoby się dodać: „jedz na zdrowie”. Jadłospis stulatków w każdej strefie jest inny, chociaż w dużej mierze pokrywają się pewne schematy. Jedzą to, co najłatwiej przyrządzić i co jest najtańsze – warzywa, owoce, zioła, strączki. Mięsa nie jadają prawie w ogóle, nawet od święta. Wyjątkiem są Włosi z Sardynii, ale zaznaczają, że jest to a pena pena (odrobinka). Podobnie rzecz się ma z rybami. Zwracają także uwagę na ilość – w każdym z wymienionych miejsc seniorzy powtarzali dziennikarzowi, że nie należy jeść „pod korek”, czyli do syta – raczej tak na 80%.

Dzięki warzywom dostarczamy organizmowi nie tylko witamin, minerałów, ale i całego mnóstwa innych prozdrowotnych substancji, w tym antyoksydantów, a te usuwają z organizmu wolne rodniki, co opóźnia starzenie się i chroni przed chorobami. W niebieskich strefach używa się głównie oliwy, inne źródła tłuszczów to orzechy czy awokado. Przekładając to na polskie warunki – mniej smalcu i margaryny, a więcej serów, oleju rzepakowego czy lnianego. Słodkości jak na lekarstwo, podobnie z pieczywem. Ciasto z pełnoziarnistych, ekologicznych mąk jest fermentowane i wypiekane w postaci chlebów, placków i tortilli. A co z alkoholami? Nietrudno zgadnąć, że w zdecydowanej większości seniorzy z niebieskich stref nie piją nawet kieliszeczka. Z wyjątkiem – a jakże – mieszkańców włoskiej i greckiej wioski, gdzie w ciepłe wieczory wypija się szklaneczkę lokalnego wytrawnego wina. E basta! Tak na marginesie: sardyńskie czerwone wino wytrawne Cannonau zawiera blisko trzy razy więcej flawonoidów (związków wzmacniających naczynia krwionośne) niż wina dostępne w innych regionach.

Wątek warzywny w diecie okazał się na tyle ważny, że wzięli go na warsztat naukowcy. Bo jeśli rośliny mają rzeczywiste możliwości znacznego przedłużania ludzkiego życia, warto wziąć pod lupę, dlaczego tak się dzieje. Zaprowadziło to badaczy w kolejne niebieskie strefy żywieniowe – do Chin, Tybetu, Nepalu czy Bhutanu.

Ruszaj się

Pan Bóg stworzył człowieka do ruszania się, a nie siedzenia czy polegiwania. Ruch to jeden z tych czynników, które znacząco wpływają na naszą długowieczność. Seniorzy z niebieskich stref nie uprawiają co prawda żadnego sportu, ale i tak prowadzą aktywny tryb życia. Większość to mieszkańcy górskich wiosek, co oznacza codzienne wdrapywanie się i schodzenie ostro w dół. Czyli – seniorzy z nizin powinni chodzić raczej marszowym krokiem na lekkiej zadyszce niż ślamazarnie noga za nogą. I uwaga: ruch trzeba praktykować codziennie! Efekty pojawią się z czasem, a utrzymają na lata, jeśli ruszanie się stanie się przyjemną rutyną, a nie uciążliwym obowiązkiem. Wielu stulatków z niebieskich enklaw uprawia też swoje ogródki, sadząc w nich głównie warzywa. A jeśli nie mają ogródków, wykorzystują do tego celu balkony, a nawet szerokie parapety okienne.

Po trzecie i najważniejsze – ludzie

Mieszkańcy wszystkich pięciu enklaw przyznają zgodnie, że motorem napędzającym ich życie są inni ludzie. Rodzina, znajomi, nawet sąsiedzi... Na greckiej Ikarii, we włoskiej Sardynii, na Kostaryce trwają biesiady do późnej nocy, pełne śmiechu, rozmów, a czasem i tańców. Nieco mniej emocjonalni mieszkańcy japońskiej Okinawy niezwykłą wagę przywiązują do relacji sąsiedzkich. Tworzą miniwspólnoty ludzi połączonych wspólnym losem, którzy interesują się sobą wzajemnie, często rozmawiają, spotykają się, mają wspólne zainteresowania. Szkoda, że w Polsce zanikła niemal zupełnie, zwłaszcza na wsiach, idea gromady rozumianej jako grupa sąsiadów wspierających się wzajemnie w trudach życia, ale także wspólnie spędzających wolny czas. Im więc człowiek starszy, tym bardziej powinien zabiegać o ludzi wokół siebie. Jeśli chcemy pożyć dłużej, to nie wolno skazywać się na samotność w czterech ścianach, ale mimo lęków i obaw trzeba wyjść ze swojej strefy komfortu. Dobrym kierunkiem – podpowiadamy – może się okazać parafia, bo zdecydowanie cechą wspólną długowiecznych osób jest duchowość. Szczęśliwi i zdrowi stulatkowie to osoby religijne, dbające nie tylko o zdrowie fizyczne, ale także o sferę duchową. Przykładem jest licząca 25 tys. mieszkańców Lama Linda, leżąca na wschód od Los Angeles. Ponad połowa jej mieszkańców to adwentyści Dnia Siódmego, którzy aktywnie działają we wspólnotach, w tym w organizacjach charytatywnych, lubią jednoczyć siły we wspólnych projektach.

Uśmiechnij się

Mieszkańcy niebieskich stref lubią się również śmiać. To optymiści nieprzejmujący się specjalnie światem ani tym, co ludzie powiedzą. Cieszą się z życia w każdych okolicznościach. Mają swoje hobby, drobne codzienne przyjemności, lubią się też relaksować, odpoczywać, co obniża znacząco poziom stresu. Naukowcy zbadali, że takie pozytywne nastawienie potrafi przedłużyć życie nawet o 7 lat. Długowieczność jest nam dana przez Boga, my powinniśmy jedynie tego daru nie zmarnować.