Reklama

Kultura

Piękno, które zbliża do Boga

W naszych kościołach ze świecą można szukać dzieł współczesnych artystów. Dlaczego tak jest? Czy dzisiejsza sztuka przestała być nośnikiem chrześcijańskich wartości?

Niedziela Ogólnopolska 48/2024, str. 52-53

[ TEMATY ]

sztuka

Julia Marconi/Fundacja Świętego Mikołaja

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Obserwując współczesną świecką kulturę, która bardzo często nie wyraża już tego, co przekazywała w ubiegłych wiekach, a wręcz staje się antykulturą, z pewnością możemy dojść do takiego wniosku. Czy jednak problem ten dotyczy również kultury katolickiej?

Jak tlen

– Mamy dziś do czynienia z gigantycznym kryzysem kultury katolickiej. Znajduje się ona jakby na OIOM-ie. Mam wrażenie, że jest to kryzys w sensie takim, jaki nadawali temu pojęciu Grecy, nawiązując do medycyny: jest to moment, po którym następują wyzdrowienie bądź śmierć. Uważam, że jesteśmy w cieniu wielkiego ryzyka, bo bez kultury chrześcijańskiej nie ma chrześcijaństwa. To nie jest luksus, a powietrze, którym chrześcijaństwo oddycha – zauważa w rozmowie z Niedzielą dr Dariusz Karłowicz, pomysłodawca projektu „Namalować katolicyzm od nowa”, i dodaje: – Dlaczego kardynałowie nie jeżdżą po Rzymie na sygnale? Biorąc pod uwagę istniejącą sytuację – powinni. Tymczasem obecny kryzys to choroba, która trawi Kościół bez bólu, nikt tego nie zauważa. Kiedyś o obrazy toczyły się wojny, dochodziło do rozruchów. Dzisiaj właściwie ten problem nie wydaje się szczególnie ważny. Ale nie jest też tak, że zupełnie nie ma artystów zajmujących się sztuką religijną...

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Sens i nadzieja

Reklama

Sztuka Zachodu z niezwykłą mocą przypomina o Wcieleniu Boga, koncentrując się na rzeczywistości, która została przemieniona, w którą wszedł Chrystus. – Sądzę, że jednym z największych zagrożeń dla Kościoła katolickiego i być może jednym z ważnych źródeł powodów znikania czy zanikania tradycji zachodniego malarstwa jest właśnie herezja zwana doketyzmem – przekonanie, że Jezus przyjął ludzkie ciało i ludzką naturę tylko symbolicznie, że jest to pewna opowieść, że to nie stało się naprawdę – uważa dr Karłowicz. A jeśli wycofamy się z wiary we Wcielenie, tracimy sens i nadzieję.

Z czego jeszcze może wynikać obecny kryzys kultury katolickiej? W ostatnich stuleciach wytworzył się proces autonomizowania się sztuki. Doszło przez to do pewnej alienacji artystów, co nie wpłynęło korzystnie na ich związki z Kościołem. – Możemy dzisiaj wyróżnić dwa rodzaje artystów tworzących sztukę sakralną: tych wyrażających językiem współczesnej kultury treści wiary i tych, którzy bardziej trzymają się Kościoła i w oparciu o niego realizują swoje powołanie do twórczości – wskazuje Mateusz Środoń, ceniony malarz ikon i współorganizator Studium Chrześcijańskiego Wschodu przy klasztorze Dominikanów na warszawskim Służewie.

Artyści gotowi zaryzykować

Jakie są motywy, którymi kierują się artyści, tworząc obrazy do kościołów? Zdaniem Jana Michalskiego, krytyka sztuki związanego z UJ, są to dwa imperatywy: „poza Kościołem nie ma zbawienia” i „troska o dom Twój pożera mnie”. Istotne jest, aby w tych obrazach nie było ani odrobiny egocentryzmu. – Artyści są grupą uprzywilejowaną jednostronnie. Cechują ich systemowy egocentryzm, swoiste „wychowanie pod kloszem”. Zupełnie inaczej było u wczesnorenesansowych malarzy włoskich, oddanych Kościołowi, oraz u niderlandzkich malarzy katolickich, którzy malując dla wspólnoty poddanej uciskom ze strony protestanckiej władzy, wypracowali system znaków kodujących prawdy wiary w obrazach „podszywających się” pod malarstwo rodzajowe – zaznacza Jan Michalski.

Reklama

Egocentryzm systemowy jest jednak – zdaniem Mateusza Środonia – częścią reguł gry w świecie artystów. Ważne jest, aby odnaleźć takich twórców, którzy będą gotowi zaryzykować i pokazać, że pewne rzeczy są dla nich ważniejsze. Może to być właśnie malowanie obrazów o tematyce religijnej. – Nie zawsze ta sztuka mówi wprost o wierze, Bogu i doświadczeniu Kościoła, niekoniecznie jest to zawsze sztuka sakralna. Ale zdecydowanie warto i powinno się malować obrazy o tematyce religijnej – uważa Dorota Hajduk, liderka Wspólnoty Twórców Chrześcijańskich Vera Icon. Podkreśla, że należy jednak właściwie rozpoznać swoje powołanie: być może zadaniem jednego artysty będzie głosić wprost prawdy wiary swoją sztuką, innego z kolei – mówić o nich w sposób bardziej wysublimowany, uniwersalizujący.

Wolność wewnętrzna

Doktor Krzysztof Klimek, artysta uczestniczący w projekcie „Namalować katolicyzm od nowa”, jest przekonany, że samo powstawanie obrazu jest już pewną tajemnicą, od której coś się zaczyna. – Jestem raczej narzędziem niż podmiotem kreującym – podkreśla. Jego zdaniem, Kościół i malarstwo współczesne pójdą raczej w kierunku malarstwa katakumbowego niż twórczości Michała Anioła. Obrazy religijne mają również jeszcze jedno ważne zadanie: – One uświadamiają nam, że wbrew temu, co mówi świat, nie jesteśmy sami – wyjaśnia dr Klimek.

Artysta tworzący takie obrazy powinien być przede wszystkim człowiekiem wolnym wewnętrznie. – To warunek konieczny, kiedy się zaprasza do współpracy Kogoś, kto jest poza nami. Ważna jest nasza relacja z Bogiem. Wtedy to, co świeckie, przechodzi w sakralność. Najpewniejszą drogą do wolności artysty jest pokora – uważa dr hab. Jacek Dłużewski, malarz i nauczyciel akademicki.

Można? Można!

Reklama

Na koniec wróćmy do kwestii kryzysu współczesnej kultury katolickiej. Biskup Michał Janocha, przewodniczący Rady ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Kulturowego KEP, przekonuje, że to właśnie my, ludzie Kościoła XXI wieku, jesteśmy tymi, którzy ratują tę kulturę na OIOM-ie, a zdaniem biskupa pomocniczego diecezji warszawsko-praskiej Jacka Grzybowskiego, wykładowcy UKSW, kultura jest najważniejszym transferem wartości. Mimo to jej rola nie została w porę doceniona. – Kościół w Polsce poczuł się bardzo mocny po upadku komunizmu, stał się podmiotem polityki. Naszą winą jest to, że odpuściliśmy całą pracę nad kulturą, daliśmy się ograć. Śmierć Jana Pawła II i skandale, które pokazały grzechy Kościoła, przekierowały naszą uwagę na całkowicie inną debatę, w której refleksja nad sztuką sakralną stała się niepotrzebnym marginesem – uważa bp Grzybowski.

Warto więc postawić pytanie: co zrobić, aby odwrócić ten pesymistyczny trend? Zdaniem dr. Karłowicza, sposobem może być już samo przełamanie przekonania, że się nie da. – Myślę, że naszym głównym wrogiem jest dzisiaj pewien rodzaj fatalizmu. Ludzie uwierzyli w konieczność odwrotu i zamiast podejmować starania albo w ogóle się tym nie interesują, albo zajmują się hejtowaniem tego, co ktoś robi. Chętnych do wzięcia się do pracy natomiast brakuje. Choć brzmi to może nieco żartobliwie, to jednak sprawa jest poważna: ulubionym zajęciem polskich inteligentów jest subtelne tłumaczenie, dlaczego się nie da. Warto ten nawyk porzucić. Bo ja myślę, że się da – podkreśla redaktor naczelny rocznika filozoficznego Teologia Polityczna.

A zatem fakt, że w naszych kościołach mało jest dzieł współczesnych artystów, nie jest w żaden sposób determinujący i tylko od nas, ludzi współodpowiedzialnych za Kościół, zależy, czy na synodalnej, wspólnej drodze dostrzeżemy i zrozumiemy również potrzebę ogromnej wartości i znaczenia kultury katolickiej we współczesnym świecie.

2024-11-26 14:11

Oceń: +4 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Debata o sztuce

Niedziela sosnowiecka 11/2015, str. 2

[ TEMATY ]

sztuka

debata

Piotr Lorenc

Spotkanie Komisji ds. Sztuki Sakralnej Diecezji Sosnowieckiej

Spotkanie Komisji ds. Sztuki Sakralnej Diecezji Sosnowieckiej
W Kurii Diecezjalnej w Sosnowcu 26 lutego zebrała się po raz pierwszy nowa Komisja ds. Sztuki Sakralnej Diecezji Sosnowieckiej. Skład jej tworzą: ks. Tomasz Zmarzły – przewodniczący, konserwator diecezjalny, ks. Andrzej Stasiak – proboszcz parafii Najświętszej Marii Panny Anielskiej w Dąbrowie Górniczej, ks. Wojciech Kowalski – proboszcz parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Sławkowie, Bogdan Czesak – konserwator dzieł sztuki, rzeźbiarz i Romuald Malina – architekt. Na pierwszym spotkaniu nowej komisji nie mogło zabraknąć bp. Grzegorza Kaszaka, który nakreślił przez specjalistami oczekiwania i zadania, z którymi komisja musi się zmierzyć w najbliższym czasie.
CZYTAJ DALEJ

Niezbędnik Katolika miej zawsze pod ręką

Do wersji od lat istniejącej w naszej przestrzeni internetowej niezbędnika katolika, która każdego miesiąca inspiruje do modlitwy miliony katolików, dołączamy wersję papierową. Każdego miesiąca będziemy przygotowywać niewielki i poręczny modlitewnik, który dotrze do Państwa rąk razem z naszym tygodnikiem w ostatnią niedzielę każdego miesiąca.

CZYTAJ DALEJ

Skrutinium, czyli jak wybiera się papieża podczas konklawe

2025-05-07 16:26

[ TEMATY ]

konklawe

Vatican Media

Każde głosowanie w Kaplicy Sykstyńskiej odbywa się w sposób ceremonialny i ściśle określony. Sprzyja temu papierowa i indywidualna forma oddania tajnego głosu.

Teoretycznie papież może zostać wybrany już wieczorem w dniu rozpoczęcia konklawe. Wówczas przeprowadza się pierwsze głosowanie. Dzieje się tak od 2005 roku, wcześniej głosowania odbywały się od rana drugiego dnia. Jednak w ostatnim wieku najszybciej papieża wybrano w 1939 roku. Kard. Eugenio Pacelli, późniejszy Pius XII, zyskał wymagane poparcie już w trzecim głosowaniu. Także w drugim dniu konklawe kończyło się w 2005 i w 2013 roku.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję