Jestem przekonany – pisze papież – że ponoszę w tej dziedzinie [jedności chrześcijan] szczególną odpowiedzialność, która polega przede wszystkim na dostrzeganiu ekumenicznych dążeń większości chrześcijańskich Wspólnot i na wsłuchiwaniu się w kierowaną do mnie prośbę, abym znalazł taką formę sprawowania prymatu, która nie odrzucając bynajmniej istotnych elementów tej misji, byłaby otwarta na nową sytuację”. Od tego czasu odbyło się wiele ekumenicznych sympozjów oraz opublikowano wiele książek i artykułów. Po latach pojawiła się potrzeba syntetycznego zebrania owoców tej ekumenicznej refleksji. Dokument – stwierdził kard. Kurt Koch, przewodniczący Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan – jest owocem prawdziwej pracy ekumenicznej i synodalnej prowadzonej od 2020 r. W jego realizację zaangażowani byli nie tylko pracownicy, członkowie i konsultorzy tej Dykasterii. Skonsultowano się także z wieloma katolickimi ekspertami oraz z uczonymi różnych tradycji chrześcijańskich, Wschodu i Zachodu, we współpracy z Instytutem Studiów Ekumenicznych Angelicum. Na publikację dokumentu wyraził zgodę papież Franciszek, co nie znaczy – jak stwierdził kard. Koch – że papież zgadza się z każdym zdaniem w nim zawartym. Nowy dokument ma bowiem charakter studyjny; nie wyczerpuje zagadnienia ani nie podsumowuje katolickiego nauczania na ten temat.
W dokumencie znajdziemy zagadnienia dotyczące m.in. jurysdykcji i nieomylności papieskiej, konieczności lub użyteczności prymatu biskupa Rzymu czy też relacji prymatu do kolegialności biskupów i synodalności Kościoła. Nowością są próby określenia niektórych „zasad sprawowania prymatu w XXI wieku”. Jest to przede wszystkim ogólna zgoda na wzajemną współzależność prymatu i synodalności na każdym poziomie Kościoła oraz wynikający z tego wymóg synodalnego sprawowania prymatu. Powstaje więc harmonia między wymiarem „wspólnotowym” Kościoła, opartym na sensus fidei (zmyśle wiary) wszystkich ochrzczonych, a jego wymiarem „kolegialnym”, wyrażonym zwłaszcza w kolegialności biskupiej, oraz jego wymiarem „osobistym”, wyrażonym w funkcji prymacjalnej. Inną kluczową kwestią jest relacja między Kościołem lokalnym a Kościołem powszechnym, która ma istotne konsekwencje dla sprawowania prymatu. Dialogi ekumeniczne pomogły osiągnąć porozumienie co do równoczesności tych wymiarów. Ostatni rozdział zawiera propozycje Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Dotyczą one m.in. wyjaśnienia słownictwa używanego w dialogach. W rzeczywistości dokumenty nie zawsze używają terminów takich jak: synodalnos´c´, koncyliarnos´c´, kolegialnos´c´, prymat, autorytet, władza, urząd i jurysdykcja w jednolity i spójny sposób. Należy szczególnie wyjaśnić znaczenie wyrażenia „Kościół powszechny”. Wyjątkowo ważne wydaje się wezwanie do oficjalnego katolickiego komentarza do uchwał I Soboru Watykańskiego, czyli do jego ponownej recepcji. Inną ważną propozycją, zdaniem Dykasterii, jest uczynienie jaśniejszego rozróżnienia między rozmaitymi odpowiedzialnościami papieża: między jego posługą wobec Kościoła katolickiego a posługą jedności między wszystkimi chrześcijanami oraz lepsze wyjaśnienie, co oznaczał lub oznacza papieski tytuł „patriarcha Zachodu”. Wkładem w nowy obraz papiestwa jest nazwanie wielu tytułów biskupa Rzymu „historycznymi”, jak ma to miejsce od publikacji Annuario Pontificio z 2020 r., które jest oficjalnym spisem hierarchów Kościoła katolickiego.
Dokument Biskup Rzymu... jest ważnym wkładem w refleksję teologiczną i ekumeniczną. Stanowi narzędzie, którym teologowie i ekumeniści niewątpliwie będą się z wdzięcznością posługiwać i który będą komentować.
Autor jest kierownikiem Sekcji Ekumenizmu KUL, sekretarzem Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Ekumenizmu.
Pomóż w rozwoju naszego portalu