W spotkaniu wzięło udział ok. 150 mieszkańców z terenu województwa podlaskiego, przedstawiciele duchowieństwa z bp. seniorem Tadeuszem Pikusem, Agatą Puchalską – dyrektor Wydziału Kultury Urzędu Marszałkowskiego w Białymstoku, Januszem Leśniakiem członkiem zarządu Krajowego Akcji Katolickiej w Warszawie, Teresą Niewińską Prezes AK Archidiecezji Białostockiej, Marią Dzierżanowską Prezes AK Diecezji Drohiczyńskiej.
Podczas spotkania kolędy dawne i współczesne śpiewano wspólnie z zespołem ludowym Mianka przy akompaniamencie znanego muzyka i znawcy folkloru Wojciecha Ostrowskiego. Pomocą służyły także specjalnie przygotowane na tą okazję śpiewniki.
Boże Narodzenie to czas, w którym gromadzimy się przy wigilijnym stole, w rodzinach, z przyjaciółmi, we wspólnotach kościelnych, śpiewamy kolędy.
Etymologii słowa kolęda można doszukiwać się w łacinie. Termin calende w dosłownym tłumaczeniu oznacza „pierwszy dzień miesiąca”. Elementy bożonarodzeniowe pojawiły się w kolędach wraz z rozwojem chrześcijaństwa.
Reklama
Za pierwszą kolędę w znaczeniu religijnym możemy uznać łacińską pieśń Jesus refulsit omnium (Jezus oświeca wszystko). To dzieło św. Hilarego, pochodzące jeszcze z IV wieku, a dokładniej z 336 r., kiedy to odnotowano pierwsze w historii obchody Bożego Narodzenia. Po raz pierwszy pieśń bożonarodzeniową zaintonował św. Franciszek z Asyżu w zorganizowanej przez siebie szopce. Jak głosi tradycja, to właśnie on zapoczątkował zwyczaj urządzania żłóbka, któremu towarzyszyło śpiewanie kołysanek, czyli polskich jasełek. Należy przypomnieć, że w tym roku 24 grudnia obchodziliśmy 800-lecie urządzenia w Greccio we Włoszech pierwszej szopki, a właściwie groty przy której św. Franciszek odprawił Mszę św., pierwszą pasterkę poza świątynią, wtedy za zgodą papieża, przy żłóbku z sianem i żywymi zwierzętami. W rolę Świętej Rodziny wcielili się mieszkańcy Greccio.
Większość kolęd śpiewanych dzisiaj w naszych kościołach i domach pochodzi z okresu baroku, czyli XVII i XVIII wieku. Pierwszy zbiór kolęd został wydany w 1630 r. w Krakowie, a w zbiorze znalazła się taka perła jak Przybieżeli do Betlejem.
Polska, w tym Podlasie ma niesamowitą tradycję kolędową.
Tekst kolędy Bóg się rodzi został napisany przez Franciszka Karpińskiego – pod koniec XVIII wieku. Pierwotnie tekst nosił nazwę Pieśń o Narodzeniu Pańskim. Franciszek Karpiński miał stworzyć go na zamówienie dla żony marszałka wielkiego koronnego – Izabeli Lubomirskiej z Czartoryskich.
Mało kto wie, że kolęda Bóg się rodzi ma podlaski rodowód. Powstała w Suchodolinie koło Dąbrowy Białostockiej, gdzie jej autor – Franciszek Karpiński – przez kilka lat dzierżawił majątek. Opublikowana w 1792 r. w zbiorze Pieśni nabożne w sławnej drukarni oo. Bazylianów w Supraślu. Kolędę zaprezentowano w tym samym roku w Starym Kościele Farnym w Białymstoku.
Zdrów bądź Krolu Anjelski – to utwór uważany za najstarszą polską kolędę. Jego tekst odnajdujemy w kilku źródłach, z których najistotniejsze to pochodzący z 1424 r. zbiór kazań Jana Szczekny. W polskim dorobku kulturalnym zachowało się ponad 500 kolęd i pastorałek.
Reklama
Cicha noc, święta noc – najbardziej znana i śpiewana na całym świecie. Po raz pierwszy została wykonana w 1818 r. Przetłumaczono ją na ponad 300 języków i dialektów.
Tradycyjne polskie kolędy to między innymi: Bóg się rodzi, Bracia patrzcie jeno, Cicha noc, Do szopy hej pasterze, Dzisiaj w Betlejem, Gdy się Chrystus rodzi, Gdy śliczna Panna, Hej kolęda, kolęda, Jezus malusieńki, Jezusa narodzonego, Lulajże Jezuniu, Mędrcy świata, Mizerna cicha.
Powstają też nowe kolędy, komponowane przez współczesnych twórców, których popularność dorównuje kolędom tradycyjnym, np. kolęda z lat 30. XX wieku Nie było miejsca dla Ciebie, czy Kolęda o gwieździe z musicalu Kolęda Nocka z lat 80. XX wieku.
Początkiem wieczerzy wigilijnej w tradycji chrześcijańskiej były w dawnych wiekach wielogodzinne widowiska kościelne, na które wierni przynosili jedzenie i napoje. Tradycja zaś dzielenia się opłatkiem pochodzi od prastarego zwyczaju eulogiów, jaki zachował się z pierwszych wieków chrześcijaństwa. Eulogia – obdarowywanie się chlebem nieofiarnym. Samą wieczerzę wigilijną słusznie też można nazwać przypomnieniem dawnej agape – uczty pierwszych chrześcijan na pamiątkę wieczerzy Pańskiej.
Reklama
Dawniej (i dziś) kolacja wigilijna składała się z potraw postnych, co dało wyraz staropolskiej nazwie postnik, posnik. Inne stare nazwy wigilijnej kolacji to kolenda, Pańska Wieczerza. W miarę upływu czasu przyjmować się zaczęła nazwa wigilia, od łacińskiego słowa vigiliare – czuwać. W kościele katolickim wigilią zwie się każdy dzień poprzedzający większe święto i jest to zawsze dzień postny. Do tradycji wigilijnych należało, aby do wieczerzy zasiadała parzysta liczba osób. Jeżeli w gronie rodziny i zasiadających razem domowników liczba osób była nieparzysta, to dawniej – starym, a pięknym zwyczajem – zapraszano do stołów szlacheckich kogoś ze służby lub czeladzi, a chłopi i mieszczanie zapraszali na wigilię żebraków, także na pamiątkę tego, że Chrystus jadał społem z ubogimi.
Wieczerza wigilijna rozpoczynała się zawsze wspólną modlitwą i do końca miała charakter uroczysty i poważny. Według dawnych zwyczajów ilość obrzędowych potraw wigilijnych powinna być nieparzysta – 5 lub 7 u chłopów, 9 u szlachty, u arystokracji 11, 13. Przeróżne były tłumaczenia tego zwyczajowego wymogu co do ilości potraw: 7 – ilość dni tygodnia, 9 – na pamiątkę 9 chórów anielskich. W zamożnych domach staropolskich istniał zwyczaj przyrządzania – oprócz innych potraw – dwunastu dań rybnych – na pamiątkę 12 apostołów. Podawano więc smażone dzwonka ryb, karpie, szczupaki, karasie i to w ten sposób, aby ten sam gatunek ryb był podawany w rozmaitej formie. Był karp smażony i karp po polsku – w szarym sosie z rodzynkami i migdałami, karaś smażony i karaś w śmietanie, lin z grzybami i lin w czerwonej kapuście, szczupak po żydowsku i szczupak w sosie chrzanowym, sandacz z jajkami i sandacz w jarzynach, itd.
Nieparzysta liczba potraw miała zapewnić urodzaj w przyszłym roku, Wierzono także, że potrawy na wieczerzę wigilijną powinny składać się ze wszystkich płodów pola, sadu, ogrodu, lasu i wody. Gdyby któreś opuszczono, nie obrodziłyby w przyszłym roku. Stary zwyczaj nakazywał bodaj skosztowanie każdej potrawy.
Reklama
Na Podlasiu wpierw podają smaczny borszcz, potem rybę smażoną lub gotowaną, bardzo często wjuny, kompot z suszonych gruszek-dziczek i czernic oraz kutię. Na wschodnich terenach Polski na kolację wigilijną podawano potrawy, którym za jedyną okrasę służył olej lniany. Pierwszą był kisiel, przyrządzany z suszonego owsa, zapijany płynem powstałym z mielonych konopi zalanych gorącą wodą. Dalej idzie barszcz z grzybami lub suszonymi wjunami, następnie ryby lub inne dania w zależności od zamożności gospodarza i sztuki kucharskiej gospodyni. Ostatnią, a zarazem niezbędną potrawą jest kutja, czyli kasza z krup perłowych.
Takie tradycyjne potrawy jak: barszcz czerwony z uszkami i karp smażony, znano i robiono także na Podlasiu. Jednak dziś już nie podaje się takich dań jak jesiotr w galarecie, sandacz z jajkami czy budyń z ryby.
Dawne obrzędy zanikają, ale potrawy takie jak: zupa grzybowa z suszonymi grzybami, kapusta wigilijna z grzybami, pierogi z kapustą i grzybami przechodzą z pokolenia na pokolenie.
Kiedyś często królował groch z kapustą, a dzisiaj: kutia z makiem lub łazanki, wszelkiego rodzaju śledzie i ryby, kompot z suszonych owoców. Dzisiaj podaje się krokiety z kapustą i grzybami, paszteciki z pieczarkami, placki drożdżowe, gołąbki z ryżem, warzywami i grzybami, sałatki śledziowe czy ryby po grecku.
Wigilijne ciasteczka to przede wszystkim pierniki nasycone miodem, ciasta z makiem – tak zwane makowce. Moc maku ma zapewniać przypływ pieniędzy i dobrobytu. Natomiast grzybki w zupach były i są świadectwem tradycji, mądrości oraz dobrej pamięci.
* W materiale wykorzystano fragmenty opracowania Hanny Szymanderskiej Polska Wigilia, wypowiedzi gospodarzy domu weselnego U Mystka oraz publikacji internetowych.
Katarzyna Woynarowska: Czy muzyka przybliża do Boga?
Ks. Robert Żwirek: czywiście! Widzi Pani, muzyka ma w sobie tajemniczą moc, siłę, która porusza naszą wrażliwość, najsubtelniejsze struny duszy... Chwalenie Boga śpiewem to jakby unoszenie się w nas ducha... Nie bez powodu starożytni Grecy mawiali, że świat brzmi na dźwięku G. Proszę zwrócić uwagę, że znaczna część muzyki, jaką pisano przez wieki, dedykowana była Bogu. Najpiękniejsze dźwięki pisano, a potem grano czy śpiewano na cześć Pana. Mój ulubiony Bach swoją największą kompozycję – „Wielką Mszę h-moll” stworzył jako osobiste wyznanie wiary. Gdy jej słucham, staje się także moim wyznaniem...
A taki zwykły szarak, siedzący w kościele w trzeciej ławce od końca, bez wykształcenia muzycznego, bez osłuchania?
Jego także muzyka przybliża do Boga. Tak się dzieje bez względu na wykształcenie, zawód, wiek. Ulegają temu zarówno profesorowie akademiccy, jak i pani sprzątająca biura. Wszędzie wokoło jest muzyka. Przestrzeń wypełniają dźwięki. A Pan Bóg wyposaża niektórych ludzi w rodzaj radarów, które potrafią nie tylko te dźwięki wychwycić, ale układać je w piękne frazy... Geniuszem absolutnym jest dla mnie wspomniany Jan Sebastian Bach. Potem Beethoven i Mozart. Wie Pani, Mozart nie napisał w życiu ani jednej fałszywej nuty. Jego partytury są bez skreśleń. Pisał od razu na czysto, jakby miał w głowie dyktafon, z którego spisywał...
Skoro muzyka przybliża do Pana Boga, to dlaczego ludzie tak unikają śpiewania? Słychać to w kościołach, a zwłaszcza w okresie świąt, ludzie coraz rzadziej kolędują...
Myślę, że w wielu parafiach, szczególnie wiejskich, zwłaszcza na wschodzie Polski, na Śląsku czy Podhalu kolędy się jeszcze śpiewa. Kolęduje się także w domach. Ale ma Pani rację, w większości polskich domów kolęd się raczej słucha, niż je śpiewa... A znamy góra dwie zwrotki. Ludzie mają dziś coraz mniej czasu, żeby się spotkać, żeby coś razem zrobić, a co dopiero śpiewać. Śpiewanie wymaga otwarcia się, poczucia bliskości, chęci bycia razem.
– W świątecznej „Niedzieli” jest płyta ze znanymi kolędami, zaśpiewanymi przez Księdza. Czy Ksiądz ma nadzieję, że ludzie wrzucą płytę do odtwarzacza i zaczną też nucić?
Oczywiście! Dlatego zaaranżowałem je tak, żeby każdy mógł się przyłączyć. Śpiewam bez udziwnień, bez jakichś karkołomnych wokalnych uniesień. Spokojnym, wyrównanym głosem.
– A dlaczego akurat takie kolędy?
Bo to moje ulubione, a przy okazji popularne. Poza tym płyta wymusza dokonanie wyboru, inaczej mógłbym śpiewać o wiele dłużej (śmiech).
– Znajdziemy na płycie także dwie autorskie kompozycje o narodzeniu Jezusa. Proszę nam o nich opowiedzieć...
„Kołysanka miłosierna” i „Narodził się Jezus”. Ta druga powstała 22 października – to nie jest przypadek. Bł. Jan Paweł II uśmiechnął się do mnie. Zawsze rano w swojej parafii odprawiam Mszę św. A tego dnia miałem w sobie jakąś ogromną wewnętrzną radość. Nie takie proste „ha, ha, ha”, raczej uczucie głębokie, dojmujące i rozpromieniające wnętrze. Po Mszy św. wróciłem do siebie, wziąłem gitarę do rąk i w ciągu – nie przesadzam – pół godziny napisałem kolędę „Narodził się Jezus”. Są takie momenty, że człowiek czuje się, jakby przepływał przez niego strumień. Nie pozostaje nic, jak tylko siąść i zapisać. To się dzieje niezależnie ode mnie. Natchnienie, tak bym to nazwał. Zapewne nie napiszę symfonii ani innego poważnego dzieła. Piszę piosenki – ciepłe, refleksyjne, czasem radosne... i śpiewam je Panu Bogu i ludziom.
A „Kołysanka miłosierna”?
„Zimy chłód, Dzieciątko śpi…” – napisałem to w majowy poranek. Zapyta ktoś – kolęda? Na wiosnę…? (uśmiech). Właśnie tak, bo ta kołysanka niesie przesłanie aktualne cały rok. Powstała zresztą z inspiracji Roku Wiary. Proszę mi pozwolić o tym opowiedzieć. Przeżyłem wtedy zupełnie niezwykły czas – trwającą 4 tygodnie „fazę twórczą”. Nigdy przedtem nie doznałem podobnego zjawiska. Dwie piosenki – muzyka i teksty – na tydzień. Miałem wrażenie, że niebo się nade mną otwiera. Zaczęło się w Wielki Piątek, gdy wróciłem z katedry. Zacząłem myśleć o najbliższej homilii. No i pytanie – co zaśpiewam? Bo skoro już niektórzy nazywają mnie księdzem bardem, to zobowiązuje… Od 20 lat każde swoje kazanie puentuję w ten sposób, że biorę gitarę i śpiewam, więc potrzebowałem tych piosenek sporo. I nagle w tę wielkopiątkową noc pojawiło się w duszy... „Jesteś, Panie, światłem wiary we mnie, alleluja!”… Czułem, jak przepływa we mnie strumień łaski. W takich chwilach wydaje mi się, że jestem tylko przekaźnikiem, głośnikiem, narzędziem. Że Ktoś inny we mnie gra... W tym czasie powstało jeszcze kilka piosenek, które znajdą się na przygotowywanej właśnie przeze mnie nowej – pierwszej w całości autorskiej – płycie. Planujemy jej wydanie na jesień 2014 r. I na tej samej fali, z tej samej inspiracji powstała „Kołysanka miłosierna”. Czułem, że jest piękna, że spodoba się ludziom. Kiedy śpiewałem ją pierwszy raz w kościele, widziałem osoby ocierające łzy… To także odpowiedź na Pani pierwsze pytanie, czy muzyka przybliża do Boga.
Ma Ksiądz na swoim koncie już 8 płyt, wliczając kolędowanie z „Niedzielą”. Jak to się zaczęło?
Po którymś kazaniu, zakończonym, jak już wspomniałem, piosenką, przyszedł do zakrystii nobliwy pan i z pełną powagą oznajmił, że powinienem nagrać własną płytę. Co więcej, on gotów jest ją zasponsorować. Pojawienie się w tamten grudniowy dzień 2007 r. tego pana oceniam, z perspektywy czasu, jak przybycie anioła posłańca. Jak zaproszenie od Pana Boga. Wcześniej taka myśl chodziła mi po głowie, ale jestem chyba nadkrytyczny wobec własnej twórczości, więc mówiłem: „daj sobie spokój”. Ów posłaniec – pan Stanisław Stolarczyk – stał się więc inspiracją. Długo by opowiadać, w jaki sposób trafiłem do krakowskiego studia nagrań przy Krowoderskiej 19, które prowadzi świetnie wykształcony muzyk, jeden z najlepszych dźwiękowców w Polsce – Jerzy Zając. Spodobało się Jurkowi to, co robię, i tak powstało „Śpiewać Ewangelię”. Podczas nagrywania drugiej płyty zaczęliśmy sobie mówić na ty, a dziś jesteśmy serdecznymi przyjaciółmi. Wydawcą wszystkich moich płyt jest nieoceniona „Nevada Music”, także z Krakowa. Wraz z panem Stefanem Mordarskim, szefem wydawnictwa, w ciągu naszej blisko sześcioletniej współpracy kierujemy się ideą, by każda płyta miała temat i przesłanie. Po „Śpiewać Ewangelię” zaistniały więc pieśni adwentowe, wielkanocne, maryjne, o Bożym miłosierdziu, Godzinki, litanie i oczywiście kolędy. Zachęcam Czytelników „Niedzieli”, by zerknęli na stronę internetową „Nevady Music”. Zapraszam także na moją własną, świeżutko powstałą stronę: www.ks-Robert-Żwirek.pl .
W studiu na Krowoderskiej powstała także „niedzielna” płyta?
Tak, i wiąże się z tym pewna niezwykła opowieść. Mieliśmy bowiem dokładnie jeden dzień, żeby nagrać kolędę „Narodził się Jezus”. I znów zdarzył się mały cud Pana Boga. Wszyscy potrzebni muzycy mieli akurat wolną chwilę. Normalnie rzecz nieosiągalna! Układało się wszystko idealnie. Jak weszliśmy do studia o 11.15 przed południem, tak wyszliśmy o 1.10 w nocy – 14 godzin! Dziękuję wszystkim moim Przyjaciołom, którzy uczestniczyli w nagraniach kolęd – muzykom, wokalistkom i dzieciom, które nie tylko śpiewały, ale też zagrają aniołki w teledyskach moich autorskich kolęd, produkowanych przez Telewizję Trwam.
– Ksiądz jest muzyką naznaczony i w swoim człowieczeństwie, i w kapłaństwie…
Chodziłem do szkoły muzycznej. Grałem najpierw na akordeonie, potem na fortepianie. Co tu dużo mówić – nie paliłem się do tego fortepianu. Może gdybym był bardziej przykładnym uczniem, byłbym dziś koncertującym pianistą. A tak zostałem śpiewającym kapłanem, dla którego śpiewanie jest wyznaniem wiary i głoszeniem Ewangelii. Dopiero z perspektywy czasu widać, jak się te Boże puzzle układają. Jeśli w naszym życiu coś się nie pojawia, to znaczy, że zdarzy się inne – piękniejsze i lepsze, bo zgodne z wolą Bożą.
Płyta dołączona jest do świątecznego numeru, pojawi się więc w domach naszych Czytelników pod choinką. Jest prezentem od „Niedzieli”. Zechce Ksiądz złożyć na niej swoją specjalną świąteczną dedykację?
O, tak! Z radością. Żebyśmy miłością Jezusa – Dzieciątka zostali poruszeni tak mocno, prawdziwie i pięknie, by każdego dnia „ogrzewać serce bliźniemu sercem miłosiernym” i byśmy dzięki temu byli ogromnie szczęśliwi...
Dziękuję Osobom i Firmom, które wsparły finansowo wydanie płyty „Narodził się Jezus”. Są to:
Włodzimierz Chwalba – „Metal Union”, Częstochowa; Waldemar Pacud – „Sangaz”, Częstochowa; Artur Kapusta – „BSK Technika Zamocowań”, Katowice; Piotr Hałasik – „BH Steel-Energia”, Katowice; Jacek Gębala – SKOK Jaworzno; Marek Tokarz – Spółka Restrukturyzacji Kopalń, Bytom; Ireneusz Michalski, Sobiesław Ciura – PRB „C&D”, Dąbrowa Górnicza; Robert Śmierciak – ZPHU Partner 2, Jaworzno; Leszek i Wojciech Wosik, Przemysław i Anna Wesołek – „LEMIR”, Libidza k. Częstochowy; Paweł Szopa – „Polbus”, Sosnowiec; Oliwer Topolski – „Interpromex”, Będzin; Rafał Pietrzyk – MPWiK, Będzin; Waldemar Sopata – Solidarność Kopalni „Sobieski”, Jaworzno; Grzegorz Nienartowicz – Fundacja dla Życia i Rodziny, Częstochowa. Ks. Robert Żwirek
Wysyłając swych uczniów na misje, Jezus daje im szczegółowe wskazania, jak powinni postępować. Właśnie w ramach tzw. Mowy Misyjnej pojawia się nakaz: „Gdy do jakiego domu wejdziecie, mówcie: Pokój temu domowi” (Łk 10,5). Jaką treść podsuwał Jezus pod pojęcie „pokoju”? Zapewne w Ewangelii pisanej po grecku dopatrywać się można tu nie tylko myśli judaistycznej, a więc środowiska życia Jezusa, ale także konotacji greckich, a może nawet rzymskich.
Eirene, grecka bogini pokoju, przedstawiana była z rogiem obfitości, z którego rozdawała swe bogactwa. W niektórych wyobrażeniach towarzyszy jej Pluton symbolizujący dobrobyt, a stąd już niedaleko do utożsamienia pokoju ze spokojem. Zgoła inaczej ów pokój widzieli mieszkańcy Brytanii. Tacyt, w biografii swojego teścia Gnejusza Juliusza Agrykoli, zarządcy Brytanii w latach 77-84 po Chr., zamieścił mowę Kalgakusa, brytyjskiego dowódcy. Mówca niezbyt pochlebnie wypowiada się o Rzymianach: „Grabieżcy świata, kiedy im wszystko pustoszącym ziemi nie stało, przeszukują morze; chciwi, jeżeli nieprzyjaciel jest zamożny, żądni sławy, jeżeli jest biedny; ani Wschód, ani Zachód nie zdołałby ich nasycić; jedyni wśród wszystkich ludzi tak bogactw, jak i niedostatków z równą pożądają namiętnością. Grabić, mordować, porywać nazywają fałszywym mianem panowania, a skoro pustynię uczynią – pokoju” (Tacyt, Żywot Juliusza Agrykoli).
Cezary Kulesza, pełniący od czterech lat funkcję prezesa Polskiego Związku Piłki Nożnej, został wybrany w poniedziałek na kolejną kadencję. Był jedynym kandydatem podczas Walnego Zgromadzenia Sprawozdawczo-Wyborczego Delegatów PZPN w Warszawie, wygrał zdecydowaną większością głosów.
Za kandydaturą Kuleszy opowiedziało się 98 delegatów, siedmiu było przeciw, a 11 wstrzymało się od głosu. Wybory były tajne.
W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.