Ataki na mobilne punkty szczepień miały miejsce w Grodzisku Mazowieckim, w Gdyni, a w Zamościu spłonął nowoczesny punkt szczepień. Ruch antyszczepionkowy od lat sprzeciwia się obowiązkowi szczepień dzieci i młodzieży np. przeciw różyczce, śwince, odrze, gruźlicy, polio, tężcowi czy krztuścowi. Teraz jednak, gdy rząd, lekarze i naukowcy próbują przekonać do szczepień dorosłych, tego typu ruchy przybierają na sile.

COVID-19 i 5G

Polaków sprzeciwiających się szczepieniom nie można mierzyć jedną miarą. Są wśród nich sceptycy, osoby wątpiące w skuteczność szczepionek oraz tacy, którzy po prostu boją się strzykawki i igły. Strach bywa racjonalizowany na przeróżne sposoby, a także sprawia, że pod wpływem emocji ludzie łatwo wierzą w teorie spiskowe. Co ciekawe, już latem 2020 r. podczas kampanii wyborczej doszło do wspólnego protestu „przedsiębiorców”, przeciwników telefonii komórkowej 5G oraz antycovidowców i antyszczepionkowców.

Przeciwnicy szczepionek przekonują, że tylko oni znają prawdę i muszą zrobić wszystko, by ochronić siebie i bliskich przed „eksperymentem medycznym”. Swoimi narracjami oddziałują na kolejną grupę – sceptyków, czyli osoby, które mają wątpliwości co do skutków szczepionek. Liderka ruchu antyszczepionkowego „Stop NOP” Justyna Socha organizowała demonstracje podczas największych fal zachorowań na COVID-19 i sprzeciwiała się szczepionkom, jeszcze zanim zostały one dopuszczone do użytku. – Trzeba zdawać sobie sprawę, że grupa najgłośniej krzyczących antyszczepionkowców to zaledwie kilka procent społeczeństwa. Reszta to osoby niezdecydowane, którym często brakuje wiedzy – uważa dr Tomasz Sobierajski, socjolog z UW, specjalizujący się m.in. w socjologii zdrowia.

Maseczkowy bunt w 1918 r.

Przyczyn niechęci do szczepień jest wiele. Przede wszystkim od pandemii grypy „hiszpanki” sprzed ponad 100 lat Europa nie doświadczyła podobnego zjawiska epidemicznego. Wyjątkiem była epidemia ospy prawdziwej we Wrocławiu w 1963 r., którą udało się szybko powstrzymać właśnie dzięki izolacji, szczepieniom oraz zakazowi wjazdu do miasta dla niezaszczepionych. Dla współczesnych Polaków epidemia jest nowym i nieznanym zjawiskiem, a kolejną nowością są programy powszechnych szczepień dla dorosłych. To są idealne warunki do buntu.

Ruchy antyszczepionkowe nie są jednak zjawiskiem nowym. Można powiedzieć, że są tak stare jak powszechnie stosowane szczepionki. Od ponad 100 lat nie zmieniła się ich argumentacja. W 1920 r. głośno krytykujący szczepienia pisarz Charles Higgins opublikował książkę o „horrorze szczepień” dzieci i żołnierzy w wojsku. W swojej pracy konsekwentnie nazywał szczepienia „dzikim rytuałem” wykonywanym przez medyków na bezbronnych, niewinnych dzieciach. Na przełomie XIX i XX wieku w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie powstały liczne ligi antyszczepionkowe, które negowały stosowanie każdej kolejnej szczepionki. Ich zdaniem, szczepienia są „tyrańską ingerencją w słuszne wolności ludzi”. Brytyjski przedsiębiorca William Tebb zaangażował się w kampanię antyszczepionkową, której celem było uchylenie ustawy o obowiązkowych szczepieniach dzieci na ospę. On sam był ścigany i 13 razy ukarany grzywną za odmowę zaszczepienia swojej trzeciej córki.

Pandemia COVID-19 nie jest nowa zarówno pod względem antyszczepionkowym, jak i negowania wszystkich zaleceń sanitarnych. Podczas pandemii „hiszpanki” przez pewien czas obostrzenia były powszechnie akceptowane, ale im dłużej trwała epidemia, tym więcej pojawiało się protestów. Pierwszy przypadek „hiszpanki” w San Francisco odkryto we wrześniu 1918 r. Ruchy antymaseczkowe pojawiły się już miesiąc później, ale dopiero na początku 1919 r. zyskały na sile dzięki powołaniu „Anti-Mask League”, czyli Ligi Przeciwko Maseczkom. Wymóg noszenia maseczek stanowił „naruszenie ich osobistej wolności” oraz stał w sprzeczności z „duchem prawdziwie demokratycznego społeczeństwa”. Władze musiały wprowadzać najpierw mandaty, a później areszt. Jednej nocy w San Francisco zatrzymano aż 100 antymaseczkowców.

Zatruta infosfera

Sojusz wolnościowców, przeciwników sieci 5G i antyszczepionkowców nie jest polskim wynalazkiem. W kwietniu amerykańskie media zostały poruszone informacją, że Akademia Centner w Miami ostrzegła nauczycieli przed przyjmowaniem szczepionki przeciw COVID-19. Kadrze grożono, że po szczepieniu straci pracę, a uczniom wpajano, że przytulanie się do swoich zaszczepionych rodziców jest niebezpieczne. Ławki zaś w salach lekcyjnych były odsunięte od okien ze względu na niebezpieczeństwo promieniowania 5G.

O ile na początku XX wieku w ligach antyszczepionkowych dominowali ludzie o liberalnych poglądach, a liderami byli też członkowie towarzystw wegetariańskich, to obecnie wielu sceptyków widać również na prawicy. Wpadli w pułapkę układu medialnego na świecie, bo wiele konserwatywnych portali w zachodniej Europie i USA jest tworzonych z automatu w opozycji do coraz bardziej lewicowych elit i władzy. Mechanizm ten został powielony w czasie pandemii, a spora część portali w Polsce te doniesienia tłumaczyła na język polski, nie zadając sobie trudu zbadania źródeł. To spowodowało, że wielu m.in. konserwatystów nad Wisłą stało się koronasceptykami i przeciwnikami szczepionek. – Niestety, cywilizacja cyfrowa doprowadziła do całkowitego zatrucia infosfery. Pandemia spowodowała, że ludzie jeszcze bardziej zanurzyli się w internecie, ale też próbowali się umocnić w swoim indywidualizmie i poczuciu niezależności – powiedział podczas prezentacji raportu nt. szczepień prof. Andrzej Zybertowicz, doradca prezydenta RP.

Pieniądze i nacjonalizmy

Pandemia to również wielkie pieniądze i wpływy. Deklaracja z Great Barrington, która zakładała otwarcie gospodarki w październiku 2020 r., by ludzie naturalnie się zakażali, bardzo podobała się np. branży turystycznej i transportowej. Sprawa ze szczepionkami była jeszcze bardziej skomplikowana. Z jednej strony mieliśmy walkę koncernów o miano najlepszej szczepionki i podkopywanie wiarygodności tańszej konkurencji, np. preparatu AstraZeneca, a z drugiej – dały o sobie znać globalne nacjonalizmy. Rosjanie chwalili swoją szczepionkę, Chińczycy – swoje preparaty, a USA i Wielka Brytania wspierały rodzimą farmację.

Wojna dyplomatyczna i informacyjna toczy się na całym świecie, a najbardziej widoczna jest na linii USA – Chiny. Amerykańscy naukowcy już udowodnili, że w mediach społecznościowych są stosowane aplikacje/booty masowo powielające fake newsy. Europejscy analitycy EUvsDisinfo wykryli natomiast setki fałszywych wiadomości rozpowszechnianych przez rosyjskie i prorosyjskie portale. Rosyjska akcja była szeroko zakrojonym oddziaływaniem na Unię Europejską, Stany Zjednoczone oraz pozostałe kraje zachodnie i prozachodnie, np. Gruzja, Rumunia czy Ukraina. Przekazywane fake newsy miały na celu naruszenie bezpieczeństwa wewnętrznego krajów zachodnich przez podsycanie paniki oraz nastrojów antyszczepionkowych i wspieranie środowisk negujących istnienie pandemii. Ostatnio wyszła na jaw informacja, że niemiecki dziennikarz Mirko Drotschmann oraz francuski autor kanału naukowego Léo Grasset otrzymali zlecenie, płatne, od należącej do Rosjan agencji Fazze, na rozpowszechnianie dezinformacji na temat szczepionek Pfizera.

Covidowa geopolityka

Geopolityczne znaczenie szczepień i nabycia tzw. odporności zbiorowej jest walką nie tylko o zdrowie, edukację dzieci, ale także wyścigiem gospodarczym. Dla takich potęg, jak USA, Chiny czy Rosja, może to mieć również znaczenie militarne, bo nadchodzi czas prężenia wojskowych „mięśni”.

Nie wiadomo, jaka jest skala rosyjskiej aktywności w Polsce i Europie Środkowej, ale poziom szczepień na wschodniej flance NATO jest słabszy niż na Zachodzie. Polska z 50% zaszczepionych jest za Niemcami i za Francją. Pod tym względem gorzej niż w Polsce jest na Słowacji – 41%, w Rumunii – 26% i w Bułgarii, gdzie zaszczepiło się tylko 15% społeczeństwa. Zupełnie tak, jakby Moskwa chciała zaznaczyć swoją strefę wpływów, bo im dalej na wschód, tym ze szczepieniami słabiej.