Grube nici Łukaszenki

Demonstracje, zatrzymania, tłumy ludzi na wiecach i spotkaniach opozycji, listy protestacyjne, masowe protesty wyborcze. Atmosfera na Białorusi przed wyborami prezydenckimi, które mają się odbyć 9 sierpnia, jest bardzo gorąca.

– Sytuacja jest przełomowa. Dochodzi do zdarzeń, z którymi nie mieliśmy do czynienia dotychczas, przez ponad 25 lat rządów Aleksandra Łukaszenki – zwraca uwagę Agnieszka Romaszewska-Guzy, szefowa Telewizji Biełsat nadającej na Białorusi. Wśród Białorusinów niezadowolenie z sytuacji w kraju jest coraz większe, a wielu z nich ma dość Łukaszenki.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

OMON odławia

Gdy w połowie lipca białoruska Centralna Komisja Wyborcza ogłosiła oficjalną listę kandydatów na prezydenta, zabrakło na niej dwóch dość silnych kandydatów: Waleryja Cepkały i Wiktara Babaryki. To wywołało nową falę protestów na niespotykaną na Białorusi skalę.

Ulice w centrum Mińska zapełniły się tysiącami demonstrujących, setkami trąbiących samochodów. Na ulice wyszli też – mniej licznie niż w Mińsku – mieszkańcy kilkunastu innych miast. Po raz drugi w najnowszej historii tego kraju demonstracje objęły dziesiątki miast, nie tylko Mińsk – po raz pierwszy działo się to w 2017 r., kiedy Łukaszenka nałożył podatek na bezrobotnych.

Reklama

Władze odpowiedziały wzmożoną brutalnością – Oddział Mobilny Specjalnego Przeznaczenia (OMON) w Mińsku zatrzymał co najmniej 250 osób, a w innych miastach łącznie 50. Szczególnie zajadle odławiano dziennikarzy i osoby, które nagrywały interwencje oddziałów prewencji.

Pierwszy raz próbowano aktywnie odbijać zatrzymanych. Protesty powtórzyły się następnego dnia, choć na mniejszą skalę. Łapanki nie przeszkodziły w złożeniu do CKW kilku tysięcy skarg na niedopuszczenie Babaryki i Cepkały do wyborów.

Grubymi nićmi

Chyba nikt na Białorusi nie miał wątpliwości, że odmowa rejestracji kluczowych rywali Łukaszenki była grubymi nićmi szyta. W przypadku Cepkały, byłego ambasadora Białorusi w USA i twórcy Parku Wysokich Technologii w Mińsku, zabrakło podpisów poparcia; ale tylko dlatego, że zakwestionowano autentyczność połowy z nich.

Rejestracji Babaryki, aresztowanego kilka tygodni temu byłego prezesa Belgazprombanku, odmówiono po tym, jak organ nadzorujący finanse publiczne i uprawniony do ścigania przestępstw gospodarczych przekazał informacje o jego rzekomym udziale w wyprowadzeniu pieniędzy z Białorusi i ukryciu kilkuset tysięcy dolarów dochodów, za co grozi kilka lat więzienia.

Efektem okrojenia listy kandydatów było połączenie się komitetów Babaryki, Cepkały i Swiatłany Cichanouskiej, żony aresztowanego w maju popularnego blogera Siarhieja Cichanouskiego (aresztowanie wywołało gwałtowne protesty). Swiatłana wystartowała zamiast męża. Jest jedynym kandydatem demokratycznej opozycji, któremu udało się znaleźć na karcie do głosowania.

Zlekceważony wirus

Reklama

Kilka dni po decyzji CKW już 33 tys. Białorusinów podpisało petycję o odsunięcie Łukaszenki od władzy. Czegoś takiego jeszcze nie było. – To, co się teraz dzieje, to zupełna nowość – zaznacza Agnieszka Romaszewska-Guzy.

Nie ma realnych badań na Białorusi, ale potoczny ogląd mówi, że zdecydowana większość ludzi w tym kraju już nie chce rządów Łukaszenki. – Zwyczajni ludzie mają dość tej deprywacji, tej dyktatury, bezprawia, urzędniczej samowoli i nieudolności – mówi szefowa Biełsatu. Czuje się to i w małym miasteczku na Polesiu, i w wielkim Mińsku. – Odbija się to na ludziach. W ostatnich latach sytuacja gospodarcza na Białorusi bardzo się pogorszyła – stwierdziła Romaszewska-Guzy.

Teraz utrwala to jeszcze pandemia COVID-19, zlekceważona przez Łukaszenkę. To on dopuścił do tego, aby choroba rozszalała się po kraju. Białoruś właściwie nie wprowadziła obostrzeń, nie zamknęła też granic, mimo że uczynili to wszyscy jej sąsiedzi.

Ważne, kto liczy głosy

Utrącenie najgroźniejszych rywali, ale także połączenie sztabów spowodowały, że spośród czworga pozostałych rywali Łukaszenki najbardziej liczyć się będzie Cichanouska.

Mimo że wiece wyborcze opozycji odbywają się w wyznaczonych do tego miejscach, odległych od centrum, Cichanouskiej, nauczycielki angielskiego i tłumaczki, bez charyzmy i stażu w polityce, przychodzą posłuchać tłumy. Ludzie przychodzą, bo chcą kogoś innego, mają dosyć Łukaszenki.

Reklama

Nie oznacza to jednak, że kandydatka wygra. Na Białorusi dobrze znają powiedzenie, że nieważne, kto głosuje – ważne, kto liczy głosy. – W tej chwili jest oczywiste, że gdyby uczciwie policzono głosy, niezależnie, kto by startował, Łukaszenka przegrałby te wybory – mówi Agnieszka Romaszewska-Guzy.

Według Stanisława Szuszkiewicza, pierwszego przywódcy niepodległej Białorusi, Łukaszenka w obronie władzy może użyć siły. Wiktar Babaryka musiał przegrać. – Wymyślono sprawę i wsadzono go do więzienia. Reżim sięgnął po bandyckie metody – zauważył Szuszkiewicz.

Zwykli ludzie

Gdy po raz pierwszy zyskiwał władzę, Łukaszenka nie musiał kręcić. „Zwykli ludzie” uwierzyli w jego antyestablishmentowe i antykorupcyjne obietnice. Byli jednak 26 lat temu zupełnie inni niż teraz; przez te lata dano im dużo powodów, żeby zmienili zdanie.

Długo obowiązywała teoria, że może on i jest niedobry, jest dyktatorem, ale ludzie na Białorusi tego chcą: wiadomo, bat’ka – nasz ojciec.

Dyktatury kończą się w sposób nieprzewidywalny – nie wiadomo kiedy i w jaki sposób.

– Nie wiemy, czy 9 sierpnia coś się stanie. Czy Łukaszenka upadnie parę miesięcy później, czy to jeszcze potrwa, czy utrzyma się na pałkach milicyjnych – mówi Agnieszka Romaszewska-Guzy. – Dodatkowo poważne problemy ekonomiczne powodują, że nie ma czego dać ludziom, żeby spróbować choć część z nich przekupić.

Bat’ka się opiera

Reklama

Jak nie Łukaszenka, to kto? Dość powszechna jest opinia, że to bat’ka gwarantuje niepodległość, niezależność od Moskwy, że opiera się Putinowi. Tyle że to za czasów tego prezydenta stopień uzależnienia Białorusi od Moskwy z każdym rokiem staje się coraz większy. To Łukaszenka godził się na wykupienie przez Rosję systemu białoruskich gazociągów, udziałów w większości ważniejszych firm, znaczących nieruchomości w Mińsku.

– Nie wiadomo, z czego bierze się nasza wizja Łukaszenki, który bohatersko opiera się Moskwie – mówi Agnieszka Romaszewska-Guzy. – Gdyby chciał się przesunąć na Zachód, to przez 26 lat musiałby coś w tym kierunku zrobić. A nie zrobił nic.

Może zrobił coś w kierunku Polski, która jest najbliższym sąsiadem i mogłaby być rzecznikiem Białorusi na Zachodzie? Coś, co powodowałoby, żeby opłacało się nam go popierać? – Związek Polaków, który rozbił 15 lat temu, do dziś nie może działać legalnie – mówi Agnieszka Romaszewska-Guzy. – Jak nie przyjmowali do dwóch polskich szkół pełnej liczby chętnych, tak nie przyjmują do dziś. Gest byłby ważny, a od tego reżim by się nie zawalił.

Gry i gierki

Gry Łukaszenki z Zachodem są widoczne gołym okiem. Podwyższa swoją cenę u Putina. Straszy: jakby co, pójdę w drugą stronę. Czy po upadku rządów dyktatora na Białorusi powstanie próżnia?

– Nie! Białoruś będzie istniała. Żeby nią zarządzać, Rosja musiałaby ją zająć albo musiałaby mieć bardzo silnego kandydata, za którego pomocą byłaby w stanie lepiej niż przy Łukaszence opanować ten kraj – mówi Romaszewska-Guzy. – Takiego kandydata nie ma. Zajęcie militarne nie jest możliwe ze względów międzynarodowych, Rosja nie pójdzie na kolejne sankcje – dodaje. A Łukaszenka nie pójdzie na żaden kompromis z opozycją. Nie ma mowy o „okrągłym stole”. Tym bardziej Łukaszenka nie dopuści do wygrania wyborów prezydenckich przez kandydata opozycji. Szykuje się do szóstej z rzędu kadencji. – Swojego kraju nikomu nie oddamy – grzmiał, gdy obchodził 26-lecie swoich rządów. Na Białorusi wkrótce może być (nie)ciekawie.

Urodził się około 349 r. w Antiochii w Syrii (dzisiaj Antakya na południu Turcji), tam też podejmował posługę kapłańską przez około 11 lat, aż do 397 r., gdy został mianowany biskupem Konstantynopola. W stolicy cesarstwa pełnił posługę biskupią do czasu dwóch wygnań, które nastąpiły krótko po sobie - między 403 a 407 r. Dzisiaj ograniczymy się do spojrzenia na lata antiocheńskie Chryzostoma. W młodym wieku stracił ojca i żył z matką Antuzą, która przekazała mu niezwykłą wrażliwość ludzką oraz głęboką wiarę chrześcijańską. Odbył niższe oraz wyższe studia, uwieńczone kursami filozofii oraz retoryki. Jako mistrza miał Libaniusza, poganina, najsłynniejszego retora tego czasu. W jego szkole Jan stał się wielkim mówcą późnej starożytności greckiej. Ochrzczony w 368 r. i przygotowany do życia kościelnego przez biskupa Melecjusza, przez niego też został ustanowiony lektorem w 371 r. Ten fakt oznaczał oficjalne przystąpienie Chryzostoma do kursu eklezjalnego. Uczęszczał w latach 367-372 do swego rodzaju seminarium w Antiochii, razem z grupą młodych. Niektórzy z nich zostali później biskupami, pod kierownictwem słynnego egzegety Diodora z Tarsu, który wprowadzał Jana w egzegezę historyczno-literacką, charakterystyczną dla tradycji antiocheńskiej. Później udał się wraz z eremitami na pobliską górę Sylpio. Przebywał tam przez kolejne dwa lata, przeżyte samotnie w grocie pod przewodnictwem pewnego „starszego”. W tym okresie poświęcił się całkowicie medytacji „praw Chrystusa”, Ewangelii, a zwłaszcza Listów św. Pawła. Gdy zachorował, nie mógł się leczyć sam i musiał powrócić do wspólnoty chrześcijańskiej w Antiochii (por. Palladiusz, „Życie”, 5). Pan - wyjaśnia jego biograf - interweniował przez chorobę we właściwym momencie, aby pozwolić Janowi iść za swoim prawdziwym powołaniem. W rzeczywistości, napisze on sam, postawiony wobec alternatywy wyboru między trudnościami rządzenia Kościołem a spokojem życia monastycznego, tysiąckroć wolałby służbę duszpasterską (por. „O kapłaństwie”, 6, 7), gdyż do tego właśnie Chryzostom czuł się powołany. I tutaj nastąpił decydujący przełom w historii jego powołania: został pasterzem dusz w pełnym wymiarze! Zażyłość ze Słowem Bożym, pielęgnowana podczas lat życia eremickiego, spowodowała dojrzewanie w nim silnej konieczności przepowiadania Ewangelii, dawania innym tego, co sam otrzymał podczas lat medytacji. Ideał misyjny ukierunkował go, płonącą duszę, na troskę pasterską. Między 378 a 379 r. powrócił do miasta. Został diakonem w 381 r., zaś kapłanem - w 386 r.; stał się słynnym mówcą w kościołach swego miasta. Wygłaszał homilie przeciwko arianom, następnie homilie na wspomnienie męczenników antiocheńskich oraz na najważniejsze święta liturgiczne. Mamy tutaj do czynienia z wielkim nauczaniem wiary w Chrystusa, również w świetle Jego świętych. Rok 387 był „rokiem heroicznym” dla Jana, czasem tzw. przewracania posągów. Lud obalił posągi cesarza, na znak protestu przeciwko podwyższeniu podatków. W owych dniach Wielkiego Postu, jak i wielkiej goryczy z powodu ogromnych kar ze strony cesarza, wygłosił on 22 gorące „Homilie o posągach”, ukierunkowane na pokutę i nawrócenie. Potem przyszedł okres spokojnej pracy pasterskiej (387-397). Chryzostom należy do Ojców najbardziej twórczych: dotarło do nas jego 17 traktatów, ponad 700 autentycznych homilii, komentarze do Ewangelii Mateusza i Listów Pawłowych (Listy do Rzymian, Koryntian, Efezjan i Hebrajczyków) oraz 241 listów. Nie uprawiał teologii spekulatywnej, ale przekazywał tradycyjną i pewną naukę Kościoła w czasach sporów teologicznych, spowodowanych przede wszystkim przez arianizm, czyli zaprzeczenie boskości Chrystusa. Jest też ważnym świadkiem rozwoju dogmatycznego, osiągniętego przez Kościół w IV-V wieku. Jego teologia jest wyłącznie duszpasterska, towarzyszy jej nieustanna troska o współbrzmienie między myśleniem wyrażonym słowami a przeżyciem egzystencjalnym. Jest to przewodnia myśl wspaniałych katechez, przez które przygotowywał katechumenów na przyjęcie chrztu. Tuż przed śmiercią napisał, że wartość człowieka leży w „dokładnym poznaniu prawdziwej doktryny oraz w uczciwości życia” („List z wygnania”). Te sprawy, poznanie prawdy i uczciwość życia, muszą iść razem: poznanie musi się przekładać na życie. Każda jego mowa była zawsze ukierunkowana na rozwijanie w wierzących wysiłku umysłowego, autentycznego myślenia, celem zrozumienia i wprowadzenia w praktykę wymagań moralnych i duchowych wiary. Jan Chryzostom troszczył się, aby służyć swoimi pismami integralnemu rozwojowi osoby, w wymiarach fizycznym, intelektualnym i religijnym. Różne fazy wzrostu są porównane do licznych mórz ogromnego oceanu: „Pierwszym z tych mórz jest dzieciństwo” (Homilia 81, 5 o Ewangelii Mateusza). Rzeczywiście, „właśnie w tym pierwszym okresie objawiają się skłonności do wad albo do cnoty”. Dlatego też prawo Boże powinno być już od początku wyciśnięte na duszy, „jak na woskowej tabliczce” (Homilia 3, 1 do Ewangelii Jana): w istocie jest to wiek najważniejszy. Musimy brać pod uwagę, jak ważne jest, aby w tym pierwszym etapie życia człowiek posiadł naprawdę te wielkie ukierunkowania, które dają właściwą perspektywę życiu. Dlatego też Chryzostom zaleca: „Już od najwcześniejszego wieku uzbrajajcie dzieci bronią duchową i uczcie je czynić ręką znak krzyża na czole” (Homilia 12, 7 do Pierwszego Listu do Koryntian). Później przychodzi okres dziecięcy oraz młodość: „Po okresie niemowlęcym przychodzi morze okresu dziecięcego, gdzie wieją gwałtowne wichury (…), rośnie w nas bowiem pożądliwość…” (Homilia 81, 5 do Ewangelii Mateusza). Potem jest narzeczeństwo i małżeństwo: „Po młodości przychodzi wiek dojrzały, związany z obowiązkami rodzinnymi: jest to czas szukania współmałżonka” (tamże). Przypomina on cele małżeństwa, ubogacając je - z odniesieniem do cnoty łagodności - bogatą gamą relacji osobowych. Dobrze przygotowani małżonkowie zagradzają w ten sposób drogę rozwodowi: wszystko dzieje się z radością i można wychowywać dzieci w cnocie. Gdy rodzi się pierwsze dziecko, jest ono „jak most; tych troje staje się jednym ciałem, gdyż dziecko łączy obie części” (Homilia 12, 5 do Listu do Kolosan); tych troje stanowi „jedną rodzinę, mały Kościół” (Homilia 20, 6 do Listu do Efezjan). Przepowiadanie Chryzostoma dokonywało się zazwyczaj podczas liturgii, w „miejscu”, w którym wspólnota buduje się Słowem i Eucharystią. Tutaj zgromadzona wspólnota wyraża jeden Kościół (Homilia 8, 7 do Listu do Rzymian), to samo słowo jest skierowane w każdym miejscu do wszystkich (Homilia 24, 2 do Pierwszego Listu do Koryntian), zaś komunia Eucharystyczna staje się skutecznym znakiem jedności (Homilia 32, 7 do Ewangelii Mateusza). Jego plan duszpasterski był włączony w życie Kościoła, w którym wierni świeccy przez fakt chrztu podejmują zadania kapłańskie, królewskie i prorockie. Do wierzącego laika mówi: „Również ciebie chrzest czyni królem, kapłanem i prorokiem” (Homilia 3, 5 do Drugiego Listu do Koryntian). Stąd też rodzi się fundamentalny obowiązek misyjny, gdyż każdy w jakiejś mierze jest odpowiedzialny za zbawienie innych: „Jest to zasada naszego życia społecznego (…) żeby nie interesować się tylko sobą” (Homilia 9, 2 do Księgi Rodzaju). Wszystko dokonuje się między dwoma biegunami, wielkim Kościołem oraz „małym Kościołem” - rodziną - we wzajemnych relacjach. Jak możecie zauważyć, Drodzy Bracia i Siostry, ta lekcja Chryzostoma o autentycznej obecności chrześcijańskiej wiernych świeckich w rodzinie oraz w społeczności pozostaje również dziś jak najbardziej aktualna. Módlmy się do Pana, aby uczynił nas wrażliwymi na nauczanie tego wielkiego Nauczyciela Wiary.