Pandemia COVID-19 sparaliżowała życie całego społeczeństwa i spowodowała prawie całkowite zamrożenie działalności gospodarczej w najbardziej zaatakowanym przez pandemię kraju Europy – Włoszech. Ta dramatyczna sytuacja mobilizuje rząd i lokalne władze do intensywnych działań w walce z epidemią, ale zmusza także do refleksji nad znaczeniem i skutkami pandemii dla całej ludzkości. Na ten temat wypowiadają się nie tylko politycy, ale także ekonomiści, socjologowie, historycy, naukowcy i przedstawiciele Kościoła.

Nie możemy działać instynktownie

W dzienniku Corriere della Sera ukazał się artykuł wybitnego fizyka Guida Tonellego, profesora najbardziej prestiżowej włoskiej uczelni – Scuola Normale Superiore w Pizie. Profesor Tonelli zasłynął z tego, że pracował w grupie naukowców, która w 2012 r. odkryła nową cząstkę elementarną – bozon, nazywany także „cząstką Boga”, którego istnienie było postulowane przez Petera Higgsa.

Tym razem słynny fizyk dzieli się swoimi refleksjami na temat skutków pandemii, która dotknęła cały świat. Na początku stwierdza, że nie lubi mówić o tej pandemii jako o wojnie, bo po pierwsze – nie znosi wojowniczego języka, a po drugie – wojna wyzwala u ludzi najbardziej pierwotne instynkty. A dzisiaj, jak nigdy wcześniej, nie możemy działać instynktownie, ale musimy się głęboko zastanowić i ocenić to wszystko, czego doświadczamy. „Ale przede wszystkim myślę – pisze prof. Tonelli – że ta pandemia jest znacznie gorsza od wojny. Ma wymiar planetarny i niszczy wraz z tysiącami egzystencji cały system organizacji społecznej. Słowem, które najlepiej opisuje to, czego doświadczamy, jest «katastrofa» (...). Krótko mówiąc, trzeba zdać sobie sprawę, że po COVID-19 świat już nigdy nie będzie taki sam. Kryzys gospodarczy, w który wkroczyliśmy, będzie bardzo poważny, głęboko zmieni gospodarkę i metody produkcji oraz wstrząśnie systemami politycznymi do korzeni”.

Zmieniliśmy się dogłębnie

W tych dniach słyszymy często powtarzane słowa otuchy, ale w głębi serca ludzie czują, że „czeka nas długi okres niepewności i cierpienia. Ale przede wszystkim nic nie będzie takie jak wcześniej, ponieważ my nie jesteśmy już tacy sami. Zmieniliśmy się dogłębnie. Nasza koncepcja świata radykalnie się zmieniła. Wróciliśmy do «tragicznej» wizji istnienia”. Profesor wskazuje: „Może dobrze, że się tak stało, chociaż zapłaciliśmy za to ogromną cenę. (...) Doświadczając bólu i strachu, ciągle niedojrzali ludzie nagle stali się dorośli. Kilka tygodni żałoby i cierpienia postawiło wszystkich przed trudną rzeczywistością ludzkiej egzystencji, która pozostaje wyjątkowo delikatna. Udręka spowodowana chorobą i śmiercią wkradła się we wszystkie relacje społeczne i sprawiła, że staliśmy się pełni wątpliwości. Te refleksje, które wydawało się, zniknęły z horyzontu rozwiniętych społeczeństw XXI wieku, uważających epidemie za zjawiska z odległej przeszłości, powróciły, i to na pierwszy plan”.

Profesor Tonelli krytycznie ocenia sposób, w jaki we współczesnym „nowoczesnym” świecie formowały się nowe pokolenia. Pisze: „Wychowaliśmy większość naszych dzieci w iluzji, że dobrobyt jest powszechnym prawem i że w każdym razie musi być ktoś, rodzina lub państwo, aby go zagwarantować. Rozpowszechniamy ideę, że życie jest jak film Walta Disneya lub park rozrywki. Że to zawsze innym przytrafiają się nieszczęścia, a nie nam, «wszechmocnym istotom», które stały się niemal nieśmiertelne dzięki najnowszym odkryciom technicznym”. Ale ten świat, tak wspaniały na powierzchni, w którym wszystko wydawało się możliwe, „ukrywał ogromne niesprawiedliwości, powodował dewastację publicznej służby zdrowia we wszystkich krajach i pozostawił najsłabsze grupy społeczeństwa bez ochrony i bez przyszłości”. W tym kontekście fizyk zadaje sobie pytania: „Dlaczego można teraz przydzielić miliardy na wsparcie rodzin i firm, podczas gdy jeszcze kilka miesięcy temu było to uważane za bluźnierstwo? Dlaczego teraz wszyscy oklaskują lekarzy i naukowców, skoro do tej pory ograniczanie kosztów opieki zdrowotnej i inwestycji w badania było «refrenem» recytowanym przez wszystkie rządy świata?”.

Musimy zacząć wszystko od nowa

Na zakończenie prof. Tonelli, cytując bohatera książki Wielkie pustkowie brazylijskiego pisarza Joao Guimaraesa Rosy, pisze: „Pandemia uczy nas, że również dziś «życie jest bardzo niebezpieczne», jak to wiedzieli bohaterowie powieści żyjący w trudnej rzeczywistości suchego płaskowyżu północno-wschodniej Brazylii”, ale zdawali sobie z tego sprawę również „nasi ojcowie i dziadkowie żyjący w czasach, w których przez cały czas istniała groźba tragedii, co uczyniło ich odpornymi i zdeterminowanymi, świadomymi, że wszystko w życiu wymaga pracy i wysiłku. Osiągnięte wyniki nigdy nie powinny być uważane za gwarantowane na zawsze, ale musimy walczyć o poprawę warunków życia wszystkich. Być może to nas uratuje”. „Ta świadomość – konkluduje profesor – pozwoli nam stawić czoła katastrofie, po której będziemy musieli zacząć wszystko od nowa, z nowym impetem. I być może stanie się możliwe budowanie przyszłości na podstawach innych niż te, kruche, na których zbudowany jest dzisiejszy świat”.