Na zawsze 17 czerwca przejdzie do historii Birczy i zapadnie w serca mieszkańców. W tym dniu miała miejsce uroczystość odsłonięcia i poświęcenia tablicy ku czci Katarzyny i Michała Gerulów, Romana Segelina oraz żołnierzy Armii Krajowej w Birczy i mieszkańców gminy Bircza, którzy w czasie II wojny światowej narażali własne życie, ratując naród żydowski przed eksterminacją.

Do tego wyjątkowego dnia trwały długie i pieczołowite przygotowania, miały doprowadzić do głębokiego i świadomego przeżycia tej uroczystości. W ramach przygotowań został zrealizowany projekt „Sprawiedliwi”, którego pomysłodawcą był Grzegorz Piwowarczyk, nauczyciel historii w Szkole Podstawowej w Birczy. Projekt realizowany był przez Stowarzyszenie „Tworzymy lepszą przyszłość”, działające przy Zespole Szkół w Birczy, a jego koordynacją zajmowała się Marta Kostka, wicedyrektor Zespołu Szkół w Birczy.

Projekty

W ramach projektu zostały zorganizowane przez Grzegorza Piwowarczyka warsztaty dla uczniów klas IV-VII ze wszystkich szkół podstawowych z terenu gminy Bircza poświęcone losom Żydów oraz Polaków, którzy ratowali ich przed niemiecką zagładą. Zorganizowano również konkurs plastyczny w dwóch kategoriach wiekowych dla uczniów szkół podstawowych z całej gminy. Innym aspektem projektu były trzy wyjazdy edukacyjne dla uczniów Szkoły Podstawowej w Birczy. Uczniowie zwiedzili: Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie oraz Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu.

Wszystkie podjęte przedsięwzięcia miały przede wszystkim przekazać młodemu pokoleniu prawdę historyczną dotyczącą II wojny światowej, podczas której nasza ojczyzna doświadczyła ogromnego cierpienia pod okupacją dwóch systemów totalitarnych, niemieckiego i sowieckiego, a także uwrażliwić ich na miłość do drugiego człowieka.

Birczańscy bohaterowie

Małżeństwo Michała (1899-1944) i Katarzyny Gerulów (1896-1944) mieszkało wraz z dziećmi w Łodzince Górnej k. Birczy. W 1943 r. udzielili schronienia siedmiu osobom pochodzenia żydowskiego, które przyprowadził do nich Roman Segelin.

1 stycznia 1944 r. małżeństwo Gerulów udało się na Mszę św. do kościoła parafialnego w Birczy. W czasie drogi zostali aresztowani i przewiezieni do Łodzinki, gdzie przeprowadzono rewizję w ich gospodarstwie. Odnalezionych Żydów rozstrzelano na podwórzu. Niemcy aresztowali Michała i Katarzynę Gerulów, a następnie przewieźli do Przemyśla. W 1944 r. oboje zginęli za pomoc niesioną Żydom. W 1995 r. małżeństwo Michała i Katarzyny Gerulów zostało pośmiertnie odznaczone Medalem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, a w 2016 r. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Roman Segelin (1914-1944) mieszkał w Birczy razem z bratem Leonem i szwagierką Stanisławą. Niedaleko ich domu wisiał niemiecki afisz, który przestrzegał, że za pomoc udzieloną Żydom grozi kara śmierci. Mimo realnego zagrożenia, rodzina Segelinów nie odmawiała pomocy potrzebującym Żydom. Roman dostarczał pożywienie dla Żydów ukrywających się w gospodarstwie Michała i Katarzyny Gerulów w Łodzince Górnej. W swoim domu udzielił schronienia Helenie Kamienickiej oraz jej dzieciom. 1 stycznia 1944 r. został aresztowany, w czasie rewizji przeprowadzonej w domu Segelinów nie odnaleziono kryjówki rodziny Kamienickich. Roman Segelin został zamordowany przez Niemców na wiosnę 1944 r. w więzieniu w Tarnowie. W 2016 r. został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Dziękczynna modlitwa

Przez dość długi okres zastanawiano się, w jaki sposób i gdzie upamiętnić ten wielki akt miłości, który rodziny Gerulów i Segelinów przypłaciły życiem. Po wielu zabiegach oraz staraniach tym najbardziej godnym i najlepszym miejscem okazał się kościół parafialny pw. św. Stanisława Kostki w Birczy, gdzie umieszczono pamiątkową tablicę ku czci birczańskich bohaterów. Słowa Chrystusa zaczerpnięte z Ewangelii wg św. Jana: „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich”, stały się jej myślą przewodnią. Te słowa zostały w sposób heroiczny wypełnione przez małżeństwo Gerulów, Romana Segelina i tych wszystkich, którzy w tym niełatwym okresie dziejowym dla naszej ojczyzny poświęcili swoje życie, ratując Żydów przed eksterminacją.

Wyrazem wdzięczności była Msza św. odprawiona w kościele parafialnym w Birczy pod przewodnictwem abp. Józefa Michalika, który również dokonał poświęcenia tablicy. W homilii Ksiądz Arcybiskup podkreślił wielkość ich czynu, a także, odnosząc się do historii ich życia, wskazał na zło i krzywdę, jaką może wyrządzić donosicielstwo we współczesnych czasach. Zwieńczeniem uroczystości było pośmiertne nadanie małżeństwu Gerulów i Romanowi Segelinowi tytułu „Zasłużony dla Gminy Bircza”. Bez wątpienia są oni chlubą naszej parafii, gminy, ojczyzny i całego Kościoła.