Nakładem szczecińskiego Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej (OBEP IPN) ukazała się właśnie książka Zbigniewa Stanucha pt. „Walka o religię. Katechizacja szkolna i pozaszkolna na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1961”. 11 lutego br. w siedzibie OBEP IPN w Szczecinie odbyła się promocja publikacji. W spotkaniu z licznie przybyłymi gośćmi uczestniczyli: autor monografii oraz ks. prof. US dr hab. Grzegorz Wejman.

Promowana publikacja powstała na podstawie dysertacji doktorskiej, obronionej 10 grudnia 2013 r. na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego. Jej autor uzyskał wówczas stopień doktora nauk teologicznych ze specjalizacją historia Kościoła. Na spotkaniu promocyjnym jako pierwszy głos zabrał ks. prof. Wejman, który był promotorem rzeczonego doktoratu.

Duchowny już na wstępie stwierdził istotny wkład monografii swojego byłego doktoranta w rozwój badań naukowych. Następnie przeszedł do omówienia struktury pracy, która składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym, który stanowi niejako tło dla dalszych rozważań, przedstawiony został zarys historii Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1961, ze szczególnym uwzględnieniem relacji państwo-Kościół. Zainteresowany czytelnik odnajdzie tu m.in. informacje o podziale administracyjnym Kościoła na tzw. Ziemiach Odzyskanych i rządcach ordynariatu gorzowskiego oraz przegląd najważniejszych wydarzeń w stosunkach między państwem a Kościołem na terenie Pomorza Zachodniego w czasach objętym cezurami chronologicznymi pracy. W rozdziale drugim Stanuch scharakteryzował podstawy prawne nauczania religii w omawianym okresie. Trzeci rozdział dotyczy polityki lokalnych władz państwowych wobec nauczania religii, zaś czwarty, ostatni, poświęcony został misji katechetycznej Kościoła. „Do tej pory – podkreślał ks. prof. Wejman – nikt nie pokusił się o tak solidną, naukową analizę tego tematu”. Odnotował również, że praca została napisana zrozumiałym, przystępnym językiem, a jej lektura może stanowić prawdziwą „ucztę historyczną” dla szerokiego kręgu odbiorców.

Po ks. Wejmanie głos zabrał autor promowanej monografii, który przybliżył gościom podstawowe wnioski ze swoich badań. Jego zdaniem proces eliminacji religii ze szkół w latach 1945-1961 obejmował cztery podokresy. Do 1947 r. z nauczaniem katechezy w szkołach nie było większego problemu, aczkolwiek władze czyniły już pierwsze przymiarki do zasadniczego ataku, np. interpretując na swój sposób przedwojenne przepisy. W komunistycznej reinterpretacji obowiązkowe przed wojną posyłanie dzieci na religię stało się wówczas dobrowolne. Uderzenie w szkolną katechezę przyszło wraz ze zmianą kursu w polityce wyznaniowej komunistów jesienią 1947 r. Był to początek drugiego ze wspomnianych podokresów, który Stanuch nazwał czasem „totalnej walki” o wyrzucenie religii ze szkół. W 1954 r. na Pomorzu Zachodnim nie było już żadnej zawodówki ani liceum, w którym nauczano by katechezy. Jej lekcje przetrwały tylko w szkołach podstawowych. Religia mogła powrócić w szkolne mury w 1956 r., co związane było z tzw. odwilżą październikową, szybko jednak zahamowaną. Już od 1958 r. głównym celem polityki wyznaniowej władz PRL na powrót stała się laicyzacja. Starano się ją wszelako realizować już nieco innymi metodami – próbując przekonać społeczeństwo, że religia nie jest w szkołach potrzebna. Ostateczne „wyprowadzenie” religii placówek szkolnych nastąpiło w 1961 r., który stanowi cezurę końcową książki dr. Stanucha.

Podczas ostatniej części spotkania zgromadzeni mieli okazję zadać pytanie autorowi promowanej pracy. Pytano między innymi o protesty przeciwko usuwaniu religii ze szkół, dostępność podręczników do nauczania katechezy w ówczesnym okresie oraz wykorzystanie agentury tajnej policji politycznej w walce z Kościołem. Stanuch udzielił wszystkim zainteresowanym wyczerpujących odpowiedzi. Ci, którym nie udało się przybyć na promocję, odnajdą je również w publikacji, którą w istocie warto polecić wszystkim zainteresowanym historią Kościoła na Pomorzu Zachodnim.